خون آب است. شما میبینید یک تشنگی فوقالعادهای بر افراد مجروح که خون از بدنشان رفته است مستولی میشود. بدن نیاز به خون دارد و این خون شرط اولش آب است، این تشنگی را ایجاد میکند که فوراً آب بنوشد، و بدن به سرعت شروع به ساختن خون میکند. این دیگر با این اصول طبیعی کور و کر جناب داروین قابل توجیه نیست، و خیلی از این مسائل هست.

من خودم در چند سال پیش مقالهای نوشتم به نام «توحید و تکامل» که در «مکتب تشیع» چاپ شد [1]. در آنجا این مطلب را ثابت کردم که داروینیسم- خواه درست باشد یا نادرست- با مسئله توحید مخالفتی ندارد، بلکه بیشتر مسئله توحید را تأیید میکند، یعنی بیشتر ثابت میکند که یک نیروی مرموزِ تدبیر و هدایتی در درون جاندارها هست که اینها را در جهت مصلحت حیات تطبیق میدهد.

درسی که باید آموخت

حال آن درسی که ما باید بگیریم چیست؟ آیا صرفِ یک درس زیستشناسی است که همه جانداران از آب آفریده شدهاند؟ این علم است، حرف درستی هم هست، خداوند همه موجودات را- با این که اصلشان از آب است- متنوع آفریده است، حال یا به شکلی که داروین میگوید: «تسلسل انواع» یا غیر تسلسل انواع، ولی به هرحال انواعی پیدا شده است که برای یک فرد بشر شناختن آن انواع امکان ندارد؛ یعنی اگر ما بخواهیم فقط انواع حیوانات را بشناسیم، سالهای زیاد باید درس بخوانیم، آخرش هم شاید نتوانیم. تازه یک متخصص اگر «انواع صحرایی» را بشناسد، «انواع دریایی» را دیگر نمیشناسد. پس قرآن نظرش به چیست؟ نظرش به آن کلمه «اللَّهُ» است. قرآن همیشه میخواهد ما به این نکته توجه کنیم که این جریان خلقت در عالم چگونه نشان میدهد نوری را؛ چگونه نشان میدهد که این حرکتها و تلاشها و جنبشها و پیدایشها، در ظلمات و کورکورانه نیست، نور الهی در باطن همه ذرات عالم هست؛ همه اینها مشیت الهی، تقدیر الهی و حکمت الهی را نشان میدهد.

لهذا بعد از آن که خزندگان و روندگان (به دوپا و به چهار پا) را ذکر میکند، برای این که [بفهماند] که ما اینها را به عنوان مثال ذکر کردیم و منحصر به اینها نیست