در چیست؟ من که مستقیم با خدا ارتباط ندارم، به عالم آخرت هم که من را نبردهاند که آنجا را به من نشان بدهند، من اگر بخواهم عمل کنم باید بفهمم رضای خدا در چیست و سخط خداوند در چیست، پس باید پیغمبرش را هم بشناسم و به گفته پیغمبر هم ایمان داشته باشم که وقتی عمل میکنم، هم ایمان به خدا داشته باشم و هم ایمان داشته باشم که کاری که انجام میدهم رضای خدا در همین کار است. از این جهت من باید به پیغمبر ایمان داشته باشم.

این است که میفرماید: وَ ما مَنَعَهُمْ انْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ الّا ... خدا بخل ندارد و از روی بخل رد نمیکند. عمل اینها قابل قبول نیست نه اینکه قابل قبول است ولی خدا رد میکند، چنان که گاهی یک چیز خوب و قابل قبولی به یک انسان میدهند، از روی عصبانیت آن را طرد میکند. مانع و نقصش در خود اینهاست، عمل اینها لایق قبول نیست. هیچ چیزی مانع نمیشود که خدا قبول کند انفاقاتی را که اینها به اصطلاح در خیریهها میکنند، در کارهایی که به حسب ظاهر خیر است و بالاخره نفع عموم در آن است، جز اینکه اینها کفَروا بِاللَّهِ به خدا ایمان ندارند وَ بِرَسولِهِ و به رسول خدا هم ایمان ندارند. بعد دو چیز دیگر ذکر میکند که علامت است برای این که لااقل بر خودشان ثابت بشود و از اینجا بفهمند [که نفاقی در آنها وجود دارد] چون بعضی از نفاقها هست که واقعاً خود انسان هم نمیداند منافق است. آدم منافق است و خودش خیال میکند مؤمن است، یعنی در عمق دلش شکها، شبههها، بیایمانیها، انکارها وجود دارد و خودش خیال میکند مؤمن است. میفرماید:

وَ لا یأْتونَ الصَّلوةَ الّا وَ هُمْ کسالی وَ لا ینْفِقونَ الّا وَ هُمْ کارِهونَ. این دو رکن را که قرآن همیشه ذکر میکند: اقیمُوا الصَّلوةَ وَ اتُوا الزَّکوةَ این به اصطلاح عبادت بدنی و آن عبادت مالی، اینها اگر ایمان میداشتند- از خودشان بپرسید- نماز را این قدر با بیرغبتی نمیخواندند و زکات و انفاق در راه خدا را با این کراهت و با این زور نمیدادند. همان طوری که عرض کردم لازمه ایمان به اللَّهِ ربّ العالمینِ رحمنِ رحیمِ مالک یوم الدین این است که انسان با رغبت نماز بخواند و لازمه ایمان به اینکه من هرچه دارم از خداست این است که هرچه خدا به او امر میکند از روی رغبت بدهد.

عذاب الهی به وسیله مال و اولاد زیاد

فَلا تُعْجِبْک امْوالُهُمْ وَ لا اوْلادُهُمْ انَّما یریدُ اللَّهُ لِیعَذِّبَهُمْ بِها فِی الْحَیوةِ الدُّنْیا وَ تَزْهَقَ انْفُسُهُمْ وَ