پنج یا شش قسمت بکنیم، بالاخره آن را به چه مصرفی باید رساند؟ بعد که ثابت کردیم عقیده اهل تشیع در این سه مسئله درست است، بحث چهارمی راجع به فلسفه این حکم بنا به عقیده اهل تشیع داریم.

خمس به چه تعلق می گیرد؟

اما قسمت اول که خمس به چه تعلق میگیرد؟ عرض کردیم که اهل تسنن میگویند که خمس فقط به غنائم دارالحرب تعلق میگیرد، و اهل تشیع میگویند به مطلقِ درآمدهای خالص که در مقابل آن، انسان هیچ عوضی خرج نکرده است. منشأ اختلاف، کلمه غَنِمْتُمْ است که معنی غَنِمْتُمْ چیست؟ اگر نخواهیم با آنها مباحثه کنیم، میگوییم ائمه ما گفتهاند مقصود از غَنِمْتُمْ مطلقِ درآمدهای خالص اضافی است، ولی اگر اهل تسنن بخواهند با ما مباحثه کنند و بگویند به چه دلیل حرف ائمه شما درست است، باید برویم سراغ کلمه غَنِمْتُمْ و ببینیم لغت عربی درباره این کلمه چه میگوید؟

اگر لغت عربی گفت کلمه غَنِمْتُمْ که از ماده «غَنِمَ، یغْنَمُ، غانِمٌ، مَغْنومٌ» میباشد یعنی غنیمتی که در دارالحرب نصیب شما میشود و اختصاص دارد به غنائم دارالحرب، میگوییم حرف آنها درست است، و اما اگر سراغ لغت رفتیم و گفتند کلمه «غَنِمَ، یغْنَمُ» و هرچه از این ماده است، یک کلمه اعم است و اختصاص به غنائم دارالحرب ندارد، میگوییم حرف شیعه درست است.

اول میرویم سراغ قرآن، ببینیم در خود قرآن این کلمه چگونه به کار رفته است؟ ماده «غَنِمَ» در قرآن سه جا به کار رفته است (غیر از آنجا که لفظ «غَنَم» به معنی گوسفند است). یکی بعد از این آیه است: فَکلوا مِمّا غَنِمْتُمْ. آن هم مثل این آیه است. هرچه اینجا بگوییم، آنجا هم مانند آن است. همچنین در قرآن آمده است:

فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ کثیرَةٌ [1] در نزد خدا مَغْنَمهای بسیاری است. میخواهد به مردم بفهماند که فواید بسیاری که شما میخواهید از دنیا ببرید و چشم به آن دوختهاید نزد خداست. معلوم است که مقصود این نیست که غنائم دارالحرب نزد خداست، بلکه مقصود تفضلات زیاد است، چون آنچه خدا به بشر میدهد اضافی است یعنی انسان چیزی از خدا طلبکار نیست، هرچه که خدا به بنده میدهد تفضل است. پس ما