معنی « ناس »

یک مطلب راجع به کلمه «ناس» است که در اینجا میفرماید: وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یقولُ امَنّا ... بعضی از مردم چنین میگویند. با این کلمه ما در قرآن زیاد برخورد میکنیم.

معنای آن چیست؟

«ناس» در قرآن یعنی مردم. انسانها را میتوان به دستههای گوناگون تقسیمبندی کرد: غنی، فقیر، عالم، جاهل، سفید، سیاه، ظالم، مظلوم و ...

اگر ما انسانها را ببینیم و این مایههای اختلاف و تبعیض را کنار بگذاریم یعنی به رنگها و شکلها و طبقههای گوناگون آنها نظر نکنیم و انسانها را در لباس انسان ملاحظه کنیم، در این اعتبار میگوییم: «ناس» (مردم) که شامل همه افراد بشر است.

انسان منهای رنگش و شکلش و طبقهاش و دینش و طرز تفکرش، و به اصطلاح فلاسفه: انسان لابشرط.

مفسرین از قدیم برای کلمه «ناس» یک چنین معنایی کردهاند و درست هم هست؛ ولی عدهای دچار اشتباه شده و گفتهاند ناس یعنی مردمِ فاقد همه چیز، یعنی توده، طبقه محروم، طبقه بیچاره؛ که در این صورت شامل یک طبقه مخصوص است و شامل همه مردم نمیشود!

این طور نیست؛ بلکه مراد از «ناس» در قرآن مجید چنانکه گفتیم «مردم» است ولی منهای وضع خاصشان از دینشان، فقرشان، بینیازیشان، رنگشان، علمشان، جهلشان؛ و آنجا که قرآن میفرماید: یا ایهَا النّاسُ اعْبُدوا رَبَّکمْ [1] نه این است که مخاطب قرآن تنها توده مردم باشند بلکه مخاطب همه انسانها هستند؛ و نیز در آیه «لِلَّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ الَیهِ سَبیلًا» [2] خداوند بر عهده همه مردم حج قرار داده است نه بر برخی از مردم؛ البته بعداً با جمله «مَنِ اسْتَطاعَ الَیهِ سَبیلًا» مشروط کرده به آنکه استطاعت داشته باشند.

و لذا در بعضی از موارد، کلمه «ناس» به کفار گفته شده، چنانکه در آیه 173 از سوره آل عمران میفرماید: انَّ النّاسَ قَدْ جَمَعوا لَکمْ فَاخْشَوْهُمْ که مربوط به یک داستانی است که کفار میخواستند به مدینه حمله کنند؛ قبلًا شایع کرده بودند که