مردم علیه مسلمانان اجتماع کردهاند، و بدین وسیله میخواستند رعب و وحشت در دل مردم مسلمان ایجاد کنند.

و در همین آیه مورد بحث، «ناس» بر منافقین اطلاق شده است: وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یقولُ ... بعضی از مردم کسانی هستند که میگویند ...

آنها که ناس را به معنای توده مردم میدانند مجبور شدهاند بگویند که منافقین جزء توده هستند و حال آنکه این طور نیست، زیرا منافق از هر طبقهای ممکن است باشد و اتفاقاً منافقین صدر اسلام که قرآن به آنها نظر دارد اغلب از اشراف مدینه بودند. رئیس منافقین در زمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله مردی بود به نام «عبداللَّه بن ابَی» که متشخصترین فرد مدینه قبل از آمدن رسول اللَّه صلی الله علیه و آله بود تا آنجا که مردم مدینه اتفاق کرده بودند که او را به پادشاهی برگزینند تا بدین وسیله اختلافات ریشهدار بین دو قبیله اوس و خزرج برطرف شود و در فکر تهیه تاج برای وی بودند.

در چنین موقعیتی که او پادشاهی را برای خویش مسلّم دیده بود اسلام در مکه ظهور کرد و عدهای که از مدینه با مکه ارتباط داشتند با رسول اکرم صلی الله علیه و آله ملاقات نمودند و مسلمان شدند و از رسول اکرم صلی الله علیه و آله تقاضای اعزام مبلّغ به مدینه کردند و رسولاللَّه مصعب بن عمیر را فرستاد و عده زیادی از مردم مدینه اسلام آوردند و بدین ترتیب زمینه هجرت رسول اللَّه صلی الله علیه و آله به مدینه فراهم شد و قهراً تمام تشکیلات عبداللَّه بن ابی درهم کوبیده شد و لذا کینه اسلام را سخت در دل داشت.

وقتی اکثریت قریب به اتفاق مردم مدینه مسلمان شدند این مرد چارهای ندید جز اینکه تظاهر به اسلام کند ولی هیچ گاه باطنش تسلیم نشده بود.

در هر حال «ناس» در اینجا به معنای توده نیست و شاهدش همین است که عبداللَّه بن ابی که سرکرده آن دسته از مردم (منافقین) است از توده نبود بلکه برعکس اشرافیترین فرد مدینه بود.

خطر منافق

مطلب دیگر اینکه- چنانکه توجه دارید- قرآن مجید درباره کفار دو آیه ذکر کرد و درباره مؤمنین سه یا چهار آیه، ولی وقتی به منافقین میرسد حدود سیزده آیه در این باره بحث میکند؛ بعلاوه آیات مربوط به منافقین را در چند مورد با کلمه الا (آگاه باشید!) آغاز کرد. چرا قرآن این همه درباره معرفی منافقین اهتمام نموده