آنجا هم همین طور؛ در شرق اقصی و ژاپن نیست، آنجا هم باید رفت و از نو ایجاد کرد. اتفاقاً در همه جا زمینه هست.

آنها که احتیاج دارند به «احیای فکر دینی» ما هستیم؛ یعنی ما دین داریم، فکر دینی در ما هست ولی در یک حالت نیمه بیدار و نیمه خواب، در یک حالت نیمه مرده و نیمه زنده، در یک حالت بسیار بسیار خطرناک. این است که باید روی این مطلب بحث کرد.

فرضیه « هر صد سال یک مجدّد دین »

در اینجا میخواهم تاریخچهای راجع به این فکر که دین احتیاج دارد به تجدید و به احیاء ذکر کنم، ولی تاریخچهای تأسفآور است.

یادم هست از سابق که مکرر مضمون این حدیثِ منسوب به رسول اکرم (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) را دیده بودم که در هر صد سال یک بار یک نفر پیدا میشود که دین را تجدید و احیاء میکند. عبارت حدیث این است: «انَّ اللَّهَ یبْعَثُ لِهذِهِ الْامَّةِ عَلی رَأْسِ کلِّ مِائَةِ سَنَةٍ مَنْ یجَدِّدُ لَها دینَها» خداوند بر سر هر یک سده، بر سر هر صد سال، یک نفر را میفرستد که وی دین این امت را تجدید کند. مضمون این حدیث را مکرر در کتب دیدهام، حتی در کتبی که بعضی از علمای خودمان نوشتهاند. حساب کردهاند که مثلًا بعد از سده اول یعنی قرن دوم کی مجدّد دین شد، اول قرن سوم کی مجدّد دین شد، همین طور حساب کردهاند تا زمان ما. خواستم ببینم این حدیث اصلش از کجاست؟ اساسی دارد؟

قبل از اینکه تحقیق بکنم باور نمیکردم که رسول اکرم صلی الله علیه و آله یک همچو جملهای را فرموده باشد، ولی باز هم تحقیق کردم. در تحقیق معلوم شد: اما در طرق شیعه که اساساً این حدیث نیامده است. در عین حال بعضی علمای شیعه روی این حدیث بحث کردهاند و حساب هم کردهاند. آنجایی که یادم بود- که در بیست و چند سال پیش یعنی سالهای اول تحصیلم در قم دیده بودم- منتخب التواریخ مرحوم حاج ملاهاشم خراسانی بود. آنجا رفتم گشتم و پیدا کردم، دیدم ایشان از مستدرک حاجی نوری نقل میکند، حاجی هم از یکی از کتب اهل تسنن نقل میکند. این بهترین دلیل است که در هیچ یک از کتب شیعه چنین حدیثی نیست. اگر میبود حاجی نوری، محدث متتبّع، از آنجا نقل میکرد. بعد با کمک یکی از دوستان