آن دوستان و راهروان طریق کجا رفتند؟ آنها که بر جاده حق قدم زدند و بر حق از دنیا رفتند. اینَ عَمّارٌ؟ اینَ ابْنُ التَّیهانِ؟ اینَ ذُوالشَّهادَتَینِ؟ عمّار یاسر کجاست؟

ابوالهیثم بن التیهان کجاست؟ خزیمة بن ثابت ذوالشهادتین کجاست؟ بعد با یک حالت تأثر و شاید گریه فرمود: اوَّهْ عَلی اخْوانِی الَّذینَ قَرَؤُا الْقُرْآنَ فَاحْکموهُ حسرت بر آن دوستان، بر آن برادرانم که قرآن را بحق تلاوت کردند و محکم کردند، وَ تَدَبَّرُوا الْفَرْضَ فَاقاموهُ فرائض دین را درست فکر کردند، دقت کردند، به حقیقت آن رسیدند، آن را اقامه کردند، احْیوُا السُّنَّةَ وَ اماتُوا الْبِدْعَةَ [1] آنها که سنت پیغمبر را زنده کردند و بدعت را میراندند.

علی علیه السلام، عمّار و ابن تیهان و ذوالشهادتین و امثال اینها را محیی سنت پیغمبر میخواند. سنت یعنی دین. دین، قرآن و سنت است. اینها مآخذ دین هستند.

در نهجالبلاغه راجع به وجود مقدس حجة بن الحسن (عجّلاللَّه تعالی فرجه) تعبیراتی هست که یک جملهاش که الآن یادم هست این است: وَ یحْیی مَیتَ الْکتابِ وَ السُّنَّةِ [2] زنده میکند قرآن و سنت مرده را؛ قرآنی که در میان مردم میمیرد و سنتی که میمیرد، زنده میکند. این، تعبیر علی علیه السلام است نه تعبیر من: او میآید زنده میکند.

وجود مقدس ثامنالائمه به یکی از شیعیان میفرماید: احْیوا امْرَنا امر ولایت ما را زنده کنید. او عرض میکند: چگونه ما میتوانیم احیاء کنیم؟ دستور میدهد که حقایق سخنان ما را، محاسن کلام ما را، سیرت ما را، حقایق ما را برای مردم بگویید و تشریح بکنید. این زنده کردن کار ماست.

پس این دَوْر نیست. اشکال ندارد که ما محیی دین باشیم و وظیفه داشته باشیم محیی دین باشیم در عین اینکه دین مایه حیات ماست و بزرگترین مایه حیات ماست. این اولًا.

و ثانیاً در عنوان این سخنرانی نگفتیم احیای دین، که اگر هم گفته بودیم- همان طوری که عرض کردم- اشکال نداشت، ولی نه، ما این مقدار جسور نیستیم، گفتیم «احیای فکر دینی» یعنی زنده کردن طرز تفکر خود ما.

دین زنده است و هرگز نمیمیرد، یعنی آن حقیقت دین قابل مردن نیست.

. نهجالبلاغه، خطبه 180.