مفاهیم بکنیم، شاید مفهوم و تصور ما درباره این معانی و مفاهیم اشتباه باشد، ما باید تصور خودمان را تصحیح کنیم و این است معنی احیای تفکر اسلامی؛ یعنی ما باید طرز تفکر و طرز بینش خودمان را درباره اسلام اصلاح کنیم. آن عینکی که ما به چشم زدهایم و با آن اسلام را میبینیم، عینک نادرستی است، پس عینک و زاویه دید خودمان را اصلاح کنیم.

در جلسه گذشته بعضی از مفاهیم و معانی اخلاقی اسلام از قبیل زهد و توکل را مطرح کردم و مقداری مخصوصاً درباره زهد بحث کردم. البته خودم متوجه بودم که بحثم کامل نیست، یعنی جمیع جوانب مطلب را بحث نکردهام. بنابراین بحث زهد را عجالتاً امشب در نظر دارم به صورت مستوفیتری ایراد کنم. چون این مفهوم جزء مفاهیم و تصورات بسیار اساسی ما درباره اسلام است.

زهد و ترک دنیا

تصور درباره زهد همان تصور درباره دنیاپرستی و ترک دنیا و اینجور معانی و مفاهیم است. اگرچه این کلمه به این معنا در قرآن کریم نیامده است ولی آنقدر در سنت اسلامی، در کلمات پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و در کلمات امیرالمؤمنین علیه السلام و سایر ائمه آمده است که نمیشود تردید کرد که یک معنی و مفهومی در اسلام مقدس شمرده شده است و مردم به سوی آن دعوت شدهاند و آن معنی و مفهوم با لفظ «زهد» تعبیر شده است.

در ادبیات اسلامی- یعنی در نظم و نثر اسلامی، خواه در مظهر عربی و خواه در مظهر فارسی آن- مسئله زهد زیاد مطرح شده است. حالا باید ببینیم تصور و طرز تفکر ما درباره زهد از نظر اسلام، با توجه به شواهد و دلائل و تعلیماتی که قرآن کریم در این زمینه دارد، چگونه باید باشد.

کلمه زهد در اصلِ معنی لغوی یعنی بیمیلی، بیرغبتی. اگر عرب کلمه «زَهَدَ» را در مورد بالخصوصی به کار ببرد معنی آن این است که فلان شخص به فلان شیء رغبتی ندارد. «زَهَدَ فیه» یعنی طبعاً رغبت ندارد. ولی قدر مسلّم این است که زهدی که در تعالیم اسلام و در تعلیمات مسیحی و غیر مسیحی در مورد دنیا استعمال میکنند اصطلاح خاصی است.