کار و احساس شخصیت

یکی دیگر از فواید کار، مسئله حفظ شخصیت و حیثیت و استقلال است که تعبیرهای مختلفی دارد. مثلًا آبرو؛ انسان آنگاه که شخصیتش ضربه بخورد، آبرویش برود و تحقیر بشود ناراحت میشود. انسان در اثر کار- و مخصوصاً اگر مقرون به ابتکار باشد- به حکم اینکه نیازش را از دیگران برطرف کرده است، در مقابل دیگران احساس شخصیت میکند، یعنی دیگر احساس حقارت نمیکند.

دو رباعی است منسوب به امیرالمؤمنین علی علیه السلام در دیوان منسوب به ایشان. در یکی میفرمایند:

برای من سنگ کشی از قلّههای کوه (یعنی چنین کار سختی) گواراتر و آسانتر است از اینکه منّت دیگران را به دوش بکشم. به من میگویند: در کار و کسب ننگ است [1]، و من میگویم: ننگ این است که انسان نداشته باشد و از دیگران بخواهد.

در رباعی دیگر میفرماید:

کدَّ کدَّ الْعَبْدِ انْ احْبَبْتَ انْ تُصْبِحَ حُرّاً..

اگر میخواهی آزاد زندگی کنی، مثل برده زحمت بکش.

وَ اقْطَعِ الْآمالَ مِنْ مالِ بَنی آدَمَ طُرّاً..

آرزویت را از مال هرکس که باشد ببُر و قطع کن.

لا تَقُلْ ذا مَکسَبٍ یزْری فَقَصْدُ النّاسِ ازْری..

نگو این کار مرا پست میکند، زیرا از مردم خواستن از هر چیزی بیشتر ذلّت میآورد.

انْتَ مَا اسْتَغْنَیتَ عَنْ غَیرِک اعْلَی النّاسِ قَدْراً.