الْعُمْرُ قَصیرٌ وَ الْعِلْمُ کثیرٌ، فَخُذوا مِنْ کلِّ عِلْمٍ ظُروفَهُ وَ دَعوا فُضولَهُ [1].

عمر کوتاه است و علم زیاد (یعنی آموختنی زیاد) پس، از هر علمی آن خوبیهایش را بگیرید و زیادیهایش را رها کنید.

بنابراین حتی در کتاب خواندن، انسان باید انتخاب داشته باشد. در رفیق و معاشر، انسان باید انتخاب داشته باشد و انتخاب بدون فکر معنی ندارد. روی رفقا و دوستانش حساب کند که از معاشرت آنها چه بهره و نصیبی میبرد؟ خوب یا بد؟

روی کارهای شخص خودش فکر کند که چه اثری روی او گذاشته و چه نصیب و بهرهای از آنها برده است؟ مهمتر، هرکاری که میخواهد درباره آن تصمیم بگیرد، اول فکر کند بعد تصمیم بگیرد، در صورتی که غالباً تصمیماتی که ما میگیریم از حد لازم تفکر قبلی کم بهره است؛ یعنی اگر قبلًا فکر میکردیم، اینجور تصمیم نمیگرفتیم که تصمیم گرفتیم. معنای اینکه انسان باید روی کاری که میخواهد انجام دهد فکر کند، این است که به قول امروز به عکس العملها و لوازم آن کار فکر کند که این کار چه اثری به دنبال خود میآورد؟ چه عکس العملهایی ایجاد میکند؟ مرا به کجا خواهد کشاند؟ و به تعبیری که پیغمبر اکرم فرموده: عاقبت آن چیست؟

عاقبت بینی

شخصی آمد خدمت رسول اکرم و عرض کرد: یا رسول اللَّه! به من نصیحتی و موعظهای بفرمایید. نوشتهاند که ایشان سه بار این جمله را تکرار کردند، فرمودند:

آیا اگر من بگویم، تو به کار میبندی؟ گفت: بله. (البته این تکرار برای این بود که جملهای که میخواستند بگویند، بیشتر در ذهنش رسوخ پیدا کند و بفهمد که جمله باارزشی است و نباید فراموش کند). بعد فرمود:

اذا هَمَمْتَ بِامْرٍ فَتَدَبَّرْ عاقِبَتَهُ [2].