در دین بودا هست، و آن این است که «برای دیگران همان را دوست بدار که برای خود دوست میداری، و همان را دشمن بدار که برای خود دشمن میداری» که ما به این مضمون در اسلام زیاد داریم، مانند: احْبِبْ لِلنّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِک وَ اکرَهْ لَهُمْ ما تَکرَهُ لِنَفْسِک [1].

این دستور که در اسلام نیز هست، یک دستور کلی و مطلق است. حال آیا اسلام در این قاعده عمومی، استثنایی آورده است و در ادیان دیگر استثنایی نیست؟ در مسیحیت استثنایی نیست ولی در اسلام استثناست؟ که در واقع اسلام میگوید برای مردم دوست بدار آنچه را که برای خود دوست میداری مگر بعضی از مردم؟ یا:

برای مردم دوست بدار آنچه را که برای خود دوست میداری مگر در بعضی از امور؟

آیا در اسلام استثنایی هست؟ یا نه، آنچه در اسلام با مسیحیت [2] اختلاف هست، در تفسیر محبت است نه در این اصل کلی.

دو نوع محبت

ما از همین جملهای که میگویند متحدالمآل همه ادیان است شروع میکنیم. آیا دوست داشتن چیزی برای خود، همیشه منطقی است؟ ممکن است بگویید: اصلًا ما به این مطلب ایراد داریم، زیرا میگوید برای دیگران همان را دوست بدار که برای خود دوست میداری. ممکن است انسان برای خودش چیزی را دوست بدارد که نباید دوست بدارد؛ یعنی مسئله محبوب و مطبوع بودن یک چیز برای انسان غیر از مسئله مصلحت بودن آن چیز برای انسان است. اگر یک کسی بیماری قند دارد و عسل برایش بد است ولی خودش عسل را دوست دارد، به او بگویند چون تو عسل را برای خودت دوست داری با اینکه برایت بد است، برای همه مردم دوست بدار حتی برای کسانی که برای آنها هم بد است. آیا مقصود چنین چیزی است؟ یا اینکه نه، اینجا محبت، محبت عاقلانه و منطقی است که مساوی با مصلحت است، و مقصود این است که از نظر آنچه که واقعاً خیر و سعادت است، همینطور که همیشه خیر و سعادت خودت را میخواهی، خیر و سعادت عموم مردم را نیز بخواه. خیر و