خاصی داشتند)؛ حدیث صحیح را اینجور میشود با آن عمل کرد، حدیث موثّق را اینجور، و حدیث ضعیف اعتبار ندارد. [ملّا امین] گفت: این مزخرفات چیست؟! حدیث، دیگر ضعیف و غیرضعیف ندارد، هرچه که حدیث است معتبر است.

درست نظیر نهضت احمد حنبل و ابن تیمیه در میان اهل تسنن، به وسیله ملّا امین استرآبادی در میان ما پیدا شد.

پیروزی اجتهاد بر اخباریگری

البته این نهضت بعدها به وسیله علمای بزرگی که یکی از آنها مرحوم وحید بهبهانی است سرکوب شد. وحید بهبهانی استاد بحرالعلوم بوده و در دوره بعد از صفویه میزیسته است. این مرد از آن کسانی است که نهضت تعقل و اجتهاد را در مقابل اخباریین پایه گذاری کرد و از نو اجتهاد را در مقابل این جمود و قشریگری زنده کرد، و بعد از او مرحوم شیخ انصاری- که او را استاد المتأخّرین میگویند- آخرین ضربه را به نفع اجتهاد و علیه اخباریگری وارد کرد [1]، به طوری که دیگر بعد از آن اخباریین کمر راست نکردند [2]. ولی فکر اخباریگری بکلی از بین نرفته. حتی در بسیاری از مجتهدین نیز افکار اخباریگری هنوز نفوذ دارد و بقایایش در افکار آنها هست.

این یک تاریخچه مختصری بود [از ارزش تعقل در نظر مسلمین] که نشان میدهد در عین اینکه اسلام (حتی در مظهر حدیث آن) این همه برای عقل احترام قائل شده، ولی جریانهای اجتماعی گاهی همه چیز را درهم میپیچد. این جریانها در عالم اسلام پیدا شد، هم در دنیای تسنن و هم در دنیای تشیع.

در این زمینه ما نمیخواهیم به تفصیل بحث کنیم، چون خوشبختانه باید بگوییم که اکنون در میان ما شیعیان عدلیگری بر اشعریگری پیروز است، لااقل از نظر منطق. شما هرکتابی از کتابهایی را که امروز در حوزههای علمیه تدریس میشود باز کنید، این مطلب را ملاحظه مینمایید. از هر طلبهای اگر بپرسید: ما که شیعه هستیم، از عدلیه هستیم یا از غیر عدلیه؟ میگوید از عدلیه. یا اگر بپرسید: آیا