تاریخچه « تعقل از نظر مسلمین »

موضوع بحث، پرورش استعداد عقلانی و فکری بود؛ تعقل، عقل، و علم که از شئون عقل است. اسلام [دارای] چنین منطقی است که همیشه از عقل استمداد میکند و کمک میخواهد؛ یعنی وقتی که مردم را دعوت میکند، عقل مردم را برمیانگیزد و نمیگوید «اگر میخواهید ایمان پیدا کنید هرگز فکر نکنید، تعقل نداشته باشید، تعقل انسان را به جایی نمیرساند، ایمان مرحلهای است غیر از مرحله تعقل و تفکر، و انسان باید تسلیم بشود تا حقیقت ایمان برایش کشف گردد»، از اینجور حرفهایی که بالخصوص در مسیحیت زیاد دیده میشود.

در پایان جلسه گذشته، آقای مهندس بازرگان تذکر دادند که این مطلب چندان احتیاج به توضیح ندارد، یعنی نیازی به اینکه در این جهت بحث بشود چندان نیست، ولی یک مطلب دیگر خوب است بحث بشود و آن اینکه از زبان بسیاری از مسلمین، ما نقطه مقابل این حرف را میشنویم. در قرآن مطلب اینجور است، عقلْ تقدیس و تعظیم و به کمک گرفته شده است ولی در منطق مسلمین مسئله تحقیر عقل و علم احیاناً زیاد دیده میشود.

بنده به ایشان عرض کردم که من به این نکته توجه داشتهام و در یادداشتهای قبلی خودم هم اینها را دارم، و تذکر بجایی است، و امروز میخواهم مقداری درباره