باید عزیز باشد؛ عزت شایسته اوست و او شایسته عزت است. این یک نوع توجه دادن به نفس است.

حدیثی است نبوی: اطْلُبُوا الْحَوائِجَ بِعِزَّةِ الْانْفُسِ [1] اگر حاجتی به دیگران دارید از آنها بخواهید، ولی با عزت نفس بخواهید؛ یعنی برای حاجتی که دارید، خودتان را نزد دیگران پست و ذلیل نکنید، عزتتان را حفظ کنید و در حالی که آن را حفظ میکنید اگر حاجت و نیازی دارید آن را طرح کنید، نیاز خودتان را با قیمت از دست رفتن عزتتان رفع نکنید.

جمله معروفی است در نهج البلاغه که حضرت ضمن خطابهای به اصحابشان میفرمایند: فَالْمَوْتُ فی حَیاتِکمْ مَقْهورینَ وَ الْحَیاةُ فی مَوْتِکمْ قاهِرینَ [2]. مردن این است که بمانید ولی مغلوب و مقهور باشید، و زندگی این است که بمیرید ولی پیروز باشید.

اینجا اساساً مسئله عزت و قاهریت و سیادت آنقدر ارزش والایی دارد که اصلًا زندگی بدون آن معنی ندارد؛ اگر باشد مهم نیست که تن انسان روی زمین حرکت کند یا نکند، و اگر نباشد حرکت کردن روی زمین حیات نیست.

به همین تعبیر، شعار معروف حضرت سیدالشهداء است که در روز عاشورا فرمود: الْمَوْتُ اوْلی مِنْ رُکوبِ الْعارِ [3] مرگ از متحمل شدن یک ننگ بالاتر است؛ یعنی من فقط عزت میخواهم. یا این جمله ایشان: هَیهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ [4] که شعار دیگری است در آن روز، و تعبیرات دیگری که در خلال عاشورا زیاد گفتند، و هیچ مطلبی جز این مطلب در خلال تاریخ عاشورا موج نمیزند: انّی لاارَی الْمَوْتَ الّا سَعادَةً وَ لَاالْحَیاةَ مَعَ الظّالِمینَ الّا بَرَماً [5]. و جزء کلماتی که از ایشان ذکر کردهاند این است: مَوْتٌ فی عِزٍّ خَیرٌ مِنْ حَیاةٍ فی ذُلٍ [6] مردن با عزت از زندگی با ذلت بهتر است.

تعبیر دیگر که به مطلب ما نزدیکتر است، باز از ایشان است: الصِّدْقُ عِزٌّ وَ الْکذْبُ عَجْزٌ [7]. از آن جهت انسان باید راستگو باشد که راستی برای انسان عزت