فرد پست و حقیر درآورد که هرکس به او میرسد اعتنا به وی نکند. عزت و شرافت را باید حفظ کرد: وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنینَ [1]. قرآن چنین میگوید.

نقطه ضعف اخلاق صوفیانه

در اخلاق عارفانه و صوفیانه [نقطه ضعفی وجود دارد] با اینکه [عرفا] به اخلاق اسلامی خیلی خدمت کردهاند زیرا مروّج آن بودهاند به زبان شعر، نثر و تمثیل، ولی بشر گاهی اشتباه میکند. این تعلیم امیرالمؤمنین را ببینید که: وَ لا تَکنْ عَبْدَ غَیرِک وَ قَدْ جَعَلَک اللَّهُ حُرّاً و یا تعلیم امام صادق علیه السلام: وَ لا تَکنْ واهِناً یحَقِّرُک مَنْ عَرَفَک [و در مقابل، این قول را ببینید که] ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه میگوید:

ابراهیم ادهم [2] گفت که من هیچ وقت آنقدر خوشحال نشدم که در سه موقع خوشحال شدم [3]: یکی اینکه یک وقتی سوار بر کشتی بودم. در آنجا مردی بود که مردم را میخنداند (آکتور بود) و اهل کشتی دور و بر او را گرفته بودند و او هم بازی در میآورد. من هم آنجا بودم. این مرد جزء داستانهایش نقل میکرد که ما سرباز بودیم و در فلان جا میجنگیدیم و افراد را میگرفتیم. بعد برای اینکه بگوید چطور اینها را میکشیدیم و میآوردیم، به اطراف نگاه کرد دید هیچ کس از من مناسبتر برای کشیدن به صحنه نیست، آمد و موی سرم را گرفت و مرا کشان کشان آورد و گفت: ما اینجور میکشیدیم. بسیار خوشحال شدم، چون دیدم در کشتی هیچ کس از من پستتر در نظر او نیست. (و ابن ابی الحدید هم این را به عنوان مطلب خوب بیان میکند. این، نقطه مقابل گفته حضرت علی علیه السلام و امام صادق علیه السلام است). در وقت دیگری مریض بودم و در مسجدی خوابیده بودم. موقعی بود که گداها را بیرون میکردند. مؤذّن- که فرّاش هم بود- آمد به من گفت، بلند شو برو بیرون. من مریض بودم و نمیتوانستم بلند شوم. دید من نمیتوانم بلند شوم، پای مرا گرفت و از مسجد بیرون انداخت. خیلی خوشحال شدم که در نظر او اینقدر پست هستم. (این شخص تحت عنوان مبارزه با خودپرستی و نفس پرستی، حقارت و اهانت را دارد تحمل میکند و این را تحت عنوان اخلاق، خاطره خوش برای خود میداند). وقت دیگر