زن از نظر مال مشترکی که در خانواده هست امانتدار است و اگر برای یک ریال هم حساب بکند و از پیش خود نبخشد، این کار او ممدوح است.

پس بخل نیز در اینجا نه بخل به معنای آن صفت نفسانی است که خُلق است، بلکه به معنای رفتار ممسکانه است نه از مال خود بلکه از مال شوهر. و این اختصاص به زن ندارد، در غیر زن هم هست. امیرالمؤمنین، اول جواد و اول ممسک بود. تاریخ این را نشان میدهد. اول جواد و بخشنده بود از مال خودش، اول ممسک بود در مالی که امانتدار آن بود یعنی بیت المال، که به برادرش عقیل هم حاضر نیست یک ریال از آن مال بدهد. آیا علی علیه السلام دو صفت متضاد داشت؟ نه، این دو صفت از نظر خُلق متضاد نبود. رفتن و زحمت کشیدن، غنیمت جنگی به دست آوردن یا قنات جاری کردن و حتی از راه عملگی پول به دست آوردن و بعد آن را به دیگری دادن، این جود است؛ و بیت المال مسلمین را به دقت نگهداری کردن وحتی آن شمعی را که مربوط به بیت المال است، هنگام کار شخصی خاموش کردن، امانتداری است نه بخل. وقتی آنجا مشغول رسیدگی به حساب بیت المال است و شمع هم از بیت المال روشن است، چند نفر وارد میشوند که کار خصوصی دارند و کارشان مربوط به کار بیت المال نیست، فوراً شمع را خاموش میکند. چرا خاموش کردی؟ این شمع مربوط به بیت المال است، شما کار خصوصی دارید، این کار به آن مربوط نیست. پس بگویند چه آدم ممسک پول پرستی است، از اینکه شمعی مصرف بشود مضایقه دارد! نه، اینجور نیست. اگر اینطور باشد، ما باید عثمان را خیلی سخی و جواد بدانیم که بیت المال مسلمین را بیحساب به این طرف و آن طرف میداد. هر انسانی در آن مالی که نسبت به آن مال امانتدار است باید ممسک باشد، ولی به این معنا که رفتارش ممسکانه باشد نه اینکه خُلقش امساک باشد. این به خُلق ارتباط ندارد.

پس این حدیث که سه چیز را از خلقیات مسلّم زن ذکر کرده است: کبر و جبن و بخل، و اینها را در مورد زن و مرد به دو گونه توصیف نموده است، با اصل نسبی نبودن اخلاق منافاتی ندارد. در مورد جبن عرض کردیم که نقطه مقابلش که شجاعت و قوّت و نیرومندی است، برای زن و مرد هر دو مطلوب است. جبن به معنی خلق، برای زن و مرد هر دو بد است، و شجاعت برای زن و مرد هر دو خوب است.