است که در جای فداکاری نترسد، یعنی اگر امانت را از او گرفتند بگوید فداکاری کردم، ولی اگر عفت را از تو گرفتند فداکاری نکردهای، به امانت خیانت کردهای.

بنابراین مسئله جبن در اینجا که امیرالمؤمنین توصیه میکند که زن باید محتاط باشد، به این معنی است که رفتارش باید جبانانه باشد، آنهم نه در مطلق مسائل، نه در مورد خطر جان، نه در مورد خطر مال، نه در مورد خطر حیثیت اجتماعی، بلکه در موردی که عفت در معرض خطر قرار میگیرد. توصیه به احتیاطکاری زن است.

مفهوم « بخل » در این حدیث

مسئله بخل هم همین جور است. قرآن میگوید: وَ مَنْ یوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَاولئِک هُمُ الْمُفْلِحونَ [1]. یک حالتی را قرآن به نام «شُحّ نفس» مینامد، یعنی گرفتگی روح، پول پرستی، اینکه انسان حالتی داشته باشد که اگر بخواهند یک ریال از او بگیرند گویی بخشی از جانش را میخواهند از او جدا کنند. اسلامی که دین توحید است، اسلامی که میخواهد تعلقات انسان را از بین ببرد و نمیخواهد انسان (اعمّ از زن و مرد) به غیر خدا وابسته باشد، آیا چنین احتمالی هست که مثلًا به حضرت زهرا توصیه کند که [مطابق این حدیث] شما خوب است خیلی پول پرست باشید، پول را خیلی باید دوست داشته باشید، مال و ثروت را خیلی باید دوست داشته باشید؟! پس چرا اینکه حضرت زهرا میآید حتی پیراهن شب عروسی خودش را در راه خدا انفاق میکند، در اسلام یک فضیلت بزرگ تلقی شده؟ و واقعاً هم فضیلت بزرگی است.

مقصود از بخل در این حدیث، بخل در مال فردی و شخصی نیست. زن، امانتدار مال شوهر است. مخصوصاً تعبیر دارد: حَفِظَتْ مالَها وَ مالَ بَعْلِها که به نظر من یعنی مال مشترکی که مال دو نفرشان هست. به عبارت دیگر و به تعبیر عرفی خودمان، زن در خانه داری نباید دست به باد باشد. سخاوتمندی در داخل خانواده، از جیب حاتم بخشیدن است، خصوصاً در نظام اسلامی که آن که درآمد را تحصیل میکند مرد است و زن باید مدیر داخله خانواده باشد و طبعاً اینطور است که آن کسی که زحمت درآوردن پول را نکشیده ارزش پول را هم آنقدرها درک نمیکند.