شجاعت و دفاع از حقیقت

ما در اسلام دو دفاع داریم: یکی دفاع از حق به معنی حقیقت، و دیگر دفاع از حق به معنی حقوق اجتماعی. آنجا که حقایقی دارد در اجتماع پایمال میشود، پای امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با منکرات و ترویج و اشاعه آنچه که اسلام آن را نیک میشناسد در میان میآید. یک دلیل بر اینکه شجاعت به معنی خلق اختصاص به مرد ندارد این است: آیا دفاع از حق به معنی دفاع از حقیقت یا به عبارت دیگر امر به معروف و نهی از منکر، از مختصات مردان است و یا از امور مشترک میان مرد و زن؟ امر به معروف و نهی از منکر یک شرطش شجاعت و نیرومندی است. یک آدم ترسو که نمیتواند این مبارزه اجتماعی را انجام دهد. نصّ قرآن کریم است که امر به معروف و نهی از منکر اختصاص به مردها ندارد: الْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ [1] مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان یکدیگرند- و به معنی دقیقترِ «اولیاء»- حامیان یکدیگر هستند (ولی حمایت بر اساس اصول اسلام نه بر اساس تمایلات شخصی) و سرپرستان یکدیگر میباشند، همان تعبیری که در حدیث آمده: کلُّکمْ راعٍ وَ کلُّکمْ مَسْؤولٌ عَنْ رَعِیتِهِ [2] همه شبانان یکدیگر هستند. مکرر گفتهایم- و در مقاله «ولاءها و ولایتها» نیز گفتهام- که معنای «ولی» دوست نیست، حمایت و سرپرستی است. گاهی ولی اسم فاعل است یعنی سرپرست، و گاهی اسم مفعول است یعنی سرپرست شده. بر وزن «فعیل» است که در لغت عرب، هم به معنی فاعل میآید و هم به معنی مفعول. الْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ مردان مؤمن و زنان مؤمن برخی نسبت به برخی [سرپرستی دارند.] هرجا در قرآن «بعض و بعض» میآید یعنی هیچ فرق نمیکند، دو طرفی است، و ما از این قبیل در مورد زن و مرد زیاد داریم، از جمله در آیه: الرِّجالُ قَوّامونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ [3].

در مقالهای از آقای موسوی زنجانی دیدم نکته خیلی خوبی را متذکر شدهاند.

ایشان گفته بودند که قرآن میگوید: الرِّجالُ قَوّامونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ، نمیگوید: بِما فَضَّلَ اللَّهُ الرِّجالَ عَلَی النِّساءِ. میخواهد بگوید: به موجب