نقد این نظریه

ایراد اساسی این نظریه این است که پایه اخلاق را از اساس متزلزل میکند، یعنی این اخلاق در جایی حاکم است که قدرتها مساوی باشند. وقتی افراد بشر در جامعهای باشند که قدرتها متساوی باشند و من از طرف، همان قدر بترسم که او از من میترسد و از ناحیه او همان قدر امنیت داشته باشم که او از ناحیه من امنیت دارد، مسلّم این اخلاق یعنی اخلاق هوشیاری و اخلاق حساب شده براساس منافع فردی میتواند حاکم باشد. اما آنجا که یک طرف قوی و طرف دیگر ضعیف است و قوی صددرصد مطمئن است که ضعیف نمیتواند کاری کند، هیچ نیرو و عاملی نمیتواند قوی را دعوت به اخلاق کند. آقای نیکسون وقتی در مقابل برژنف قرار میگیرد که دو قدرت مساوی هستند، میشود یک فرد اخلاقی. حساب میکند که چرا بمب به سر او پرتاب کنم وقتی که او هم بمب به سر من پرتاب میکند. ولی وقتی مقابل ویت کنگ بدبخت قرار میگیرد که از او ضعیفتر است و مطمئن است که او نمیتواند به اندازه وی قدرت داشته باشد، قهراً هیچ قوّهای وجود ندارد که وجدان آقای نیکسون را وادار کند که این کار را نکند؛ اگر روزی نکند آن روزی است که ویت کنگ به او زور نشان داده، و الّا تا زور در کار نباشد وجدان نیست.

این است که راسل برخلاف همه شعارهای صلح دوستی و انسان دوستی که داشت، فلسفهاش یک فلسفه ضد اخلاقی است. در فلسفه او هیچ دلیلی وجود ندارد که قوی به ضعیف زور نگوید و تجاوز نکند، زیرا اساسش بر هوشیاری یعنی عقل فردی است و فقط در جایی تجاوز صورت نمیگیرد که قدرتها متساوی باشند، ولی جایی که قدرتها متساوی نباشند عقل فردی هرگز چنین حکم نمیکند.

زیبایی عقلی

نظریه دیگری هست که همان نظریه عقلانی است ولی به شکل دیگری نه به صورت عقل فردی [1] و آن این است که گفتهاند در جهان، زیبایی منحصر به زیبایی حسی نیست، زیبایی و جمال معنوی هم خود حقیقتی است، و همینطور که جمالهای حسی ناشی از تناسب است، یعنی تناسب یک عامل اساسی در پیدایش زیبایی