ثُمَّ ذَمَّ اللَّهُ الْکثْرَةَ فَقالَ: وَ انْ تُطِعْ اکثَرَ مَنْ فِی الْارْضِ یضِلّوک عَنْ سَبیلِ اللَّهِ [1].

خلاصه، آزادی از حکومت عدد و اینکه اکثر و اکثریت نباید ملاک باشد و نباید انسان اینجور باشد که ببیند اکثر مردم کدام راه را میروند [همان راه را برود و بگوید] آن راهی که اکثر مردم میروند همان درست است. این مثل همان تقلید است. همانطور که انسان طبعاً به سوی تقلید از دیگران کشیده میشود، طبعاً به سوی اکثریت نیز کشیده میشود، و قرآن مخصوصاً همان چیزی را که انسان طبعاً به سوی آن کشیده میشود انتقاد میکند، میفرماید: اگر اکثر مردم زمین را پیروی کنی، تو را از راه حق منحرف میکنند. دلیلش این است که اکثر مردم پیرو گمان و تخمیناند نه پیرو عقل و علم و یقین، و به تارهای عنکبوتی گمان خودشان چسبیدهاند.

این است که در کلمات امیرالمؤمنین هست: لاتَسْتَوْحِشوا فی طَریقِ الْهُدی لِقِلَّةِ اهْلِهِ [2] هرگز در راه هدایت، به دلیل اینکه در آن راه و جاده افراد کمی هستند وحشتتان نگیرد. یک وقت دوتا راه در پیش رو دارید: یکی را میبینید که انبوه جمعیت در آن موج میزند. راه دیگر را نگاه میکنید، میبینید عده کمی در آن هستند. گاهی انسان وحشتش میگیرد. فرض کنید به سوی مقصدی داریم میرویم.

به یک دو راهی میرسیم. اکثریت مردم و انبوه جمعیت را میبینیم که راهی را انتخاب کردهاند. اقلیتی هم راه دیگر را در پیش گرفته و میروند. آدم وحشتش میگیرد، میگوید ما هم از همان راه اکثریت میرویم، هرچه به سر آنها آمد به سر ما هم میآید. میفرماید: نه، راه شناس باشید، اکثریت یعنی چه؟!

تأثیرناپذیری از قضاوت دیگران

مسئله دیگر که باز مربوط به تربیت عقلانی است این است که قضاوتهای مردم درباره انسان نباید برای او ملاک باشد. اینها یک بیماریهای عمومی است که اغلب