[چنین کاری بکنم.].

دشمن میآید در بین راه در حالی که تشنه است. [برخی از اصحاب] میگویند از این فرصت استفاده کنیم آب را به روی آنها ببندیم. میفرماید: مبادا چنین کنید، طریق مبارزه ما اینجور نیست که آب را به روی آنها ببندیم، به آنها آب بدهید، به اسبانشان هم آب بدهید. پیشنهاد میکنند الآن بهترین موقع است برای جنگیدن.

میفرماید: از لحاظ اینکه آنها را از بین ببریم بله، ولی از لحاظ حق و قانون چطور؟

هنوز که آنها به ما تجاوز نکردهاند. آنها مسلمانند، ما هم مسلمان هستیم، تا آنها تجاوز نکنند ما از خودمان دفاع نمیکنیم. این انضباط اخلاقی را ببینید. این همان اخلاقی است که بر پایه خداشناسی است. این اخلاق را هیچ چیز نمیتواند متزلزل کند؛ منافع شخصی، حبّ حیات، حفظ خود، حفظ خانواده، مقام ریاست و خلافت نمیتواند آن را متزلزل کند.

حتی در همان روز خونین عاشورا یکی از شریرترین آنها از پشت میآید شبیخون بزند، بی خبر از اینکه ترتیب خیمهها و خندقی که کندهاند مانع از این است که شبیخون بزند. عصبانی میشود و شروع میکند به فحّاشی کردن. یک نفر عرض میکند: یا ابن رسول اللَّه! اجازه بدهید که با یک چوب کلک این را بکنم. فرمود: تا آنها ابتدا [به جنگ] نکردهاند برای ما جایز نیست، اول آنها باید شروع کنند و بعد ما دفاع کنیم. این انضباط اخلاقی، دیگر «خود» در آن نیست، شخص در آن نیست، خانواده در آن نیست، اهل محل در آن نیست، اهل شهر و وطن در آن نیست، آب و خاک در آن نیست، نژاد و ملیت در آن نیست، از انسانیت هم چند درجه آن طرفتر است، جهانی است.

این است که مسئله خودی در اخلاق جز با دین با هیچ چیز دیگر حل نمیشود.

اخلاق کمونیستی و اخلاق نیچهای و اخلاق ماکیاولی هر کدام اخلاقی است که در یک شرایط محدود و معینی مفید واقع میشود و اصلًا مکتب اخلاقی هم شمرده نمیشود؛ واکنشهایی است، آنهم واکنشهای افراطی در یک شرایط معین. اسلام در عین اینکه خودی را توسعه میدهد، حفظ حقوق شخص را واجب میشمارد.

میگوید: لا یحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسّوءِ مِنَ الْقَوْلِ الّا مَنْ ظُلِمَ [1]. در عین اینکه ما باید یک