نداشتیم که خودمان را در رحم سفید بکنیم یا سیاه، پسر بکنیم یا دختر، زشت بکنیم یا زیبا. تکلیفی هم نداشتیم. ولی در این دنیا اختیار با ماست، قلم قضا و لوح قدر در اختیار ماست که چهره و اندام روانی خودمان را ترسیم کنیم و طرح وجودی خودمان را در همین دنیا بریزیم و خودمان را بسازیم. (البته اینها مال افلاطون نیست، دنبال حرفش دارم میگویم. او فقط به همان مسئله زیبایی تکیه کرده است.)

پس این ما هستیم که باید خودمان را بسازیم. چگونه بسازیم؟ چگونه از نظر روانی و روحی به زیباترین وجه بسازیم؟ ما مکلّف هستیم که خودمان، خودمان را زیبا بسازیم و هرطور که در اینجا ساختیم در جهان دیگر به همان گونه محشور میشویم. در اخبار و احادیث در ذیل آیه کریمه یوْمَ ینْفَخُ فِی الصّورِ فَتَأْتونَ افْواجاً [1] (مردم فوج فوج و گروه گروه محشور میشوند) خواندهاید که میفرمایند: فقط یک گروه به صورت انسان محشور میشوند، چون در آنجا مردم بر اساس نیات و باطنشان [محشور میگردند] یعنی صورت و ظاهرشان تابع ملکات و باطنشان است. اشخاص صالح به صورت انسان محشور میشوند چون انسان واقعی هستند، و انسانهای دیگر یکی به صورت میمون، یکی به صورت خرس، یکی به صورت سگ، یکی به صورت مورچه، یکی به صورت گربه محشور میشود و بعضی به صورتی که جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَ الْخَنازیرَ [2] به هیچ حیوانی شبیه نیست، برای اینکه خودش را این گونه ساخته است.

پس این مطلبی که به مناسبت حرف افلاطون گفتیم جای شک نیست که انسان در این جهان خودش باید خودش را بسازد و مکلّف است که خودش را بسازد. در این فلسفه جدیدی که در عصر ما هست به نام «اگزیستانسیالیسم» یک اصطلاحی مطرح است که از نظر لفظ با اصطلاح ما یکی است، از نظر معنا دوتا، ولی معنایی که گفتهاند ما در جای دیگر گفتهایم. آن اصطلاح، اصالت وجود و اصالت ماهیت است. میگویند ما طرفدار اصالت وجود هستیم ولی مقصودشان این است که انسان خودش باید ماهیت خودش را طرح کند، وجود انسان بر ماهیتش مقدم است؛ یعنی هرکسی ماهیت خودش را خودش باید بسازد که من چه ماهیتی باید داشته باشم و