میگوید اخلاق از مقوله زیبایی است. لازم است توضیحی برایتان عرض بکنم:

در کتاب عدل الهی ذکر کردهایم که عدل را سه جور تعریف میکنند: یکی برابری، دیگر اعْطاءُ کلِّ ذی حَقّ حَقَّهُ [1] و سوم توازن و هماهنگی. اگر تعریف سوم را در نظر بگیریم که توازن و هماهنگی است، عدل مساوی میشود با زیبایی، چون زیبایی نوعی توازن است [2]. افلاطون معتقد بوده است که قوا و استعدادهایی که در انسان هست گوناگون است. راست میگوید. غیر افلاطون هم این حرف را گفتهاند.

در انسان استعدادهای طبیعی هست، استعدادهای مافوق طبیعی هست، استعدادهای حسی هست، استعدادهای عقلی هست. گفته است همینطور که انسان از ناحیه بدن اگر اعضایش متناسب باشد زیباست، از نظر روح و روان نیز اگر قوا و استعدادهای خود را طوری تربیت کند که متوازن باشد (هر قوّهای از قوّهها را در آن حد معینی که دارد اشباع کند، نه بیشتر و نه کمتر، و جلو افراط و تفریط را بگیرد) زیباست.

میبینید در کتب اخلاق ما روی افراط و تفریط، زیاد بحث میکنند و بعد میگویند اخلاق خوب اخلاق حد وسط است. افلاطون هم میگوید «حد وسط» ولی نظرش بیشتر به زیبایی است. میگوید: انسانِ متعادل الاخلاق و متعادل القوا و متناسب القوا. انسانی که همه چیز را- از نظر روحی- در حد خودش دارد نه بیشتر و نه کمتر، از نظر روحی زیباست. اخلاقی شدن یعنی زیبایی روحی و معنوی کسب کردن. میگوید: اندام ظاهری و جسمانی در اختیار ما نیست و در رحم مادر تکمیل شده. آنچه که در اختیار ما هست اندام روحی است. انسان از نظر جسم، بالفعل به این دنیا میآید. از شکم مادر که متولد میشود از نظر جسم بالفعل است، یعنی اندامش تمام شده به دنیا میآید منتها رشد میکند، ولی تمامْ اندام به این دنیا میآید.

اما از نظر روح یک مرحله عقبتر است؛ یعنی عالم دنیا برای روح انسان حکم عالم جنین را دارد برای بدن انسان. ملاصدرا هم این تعبیر را میکند که عالم دنیا برای روح نظیر عالم رحم است برای جنین. اندام روح در اینجا ساخته میشود. تفاوت دیگر این است که اندام بدن که در جنین ساخته میشد به اختیار ما نبود؛ ما قدرت