وَجَدَها فَهُوَ احَقُّ بِها [1] حکمت (یعنی علم، دانش، حقیقت) گمشده مؤمن است، آن را هرجا و نزد هرکس پیدا کند میگیرد و خودش را از او سزاوارتر میداند؛ یعنی جای علم آن خانهای است که ایمان هم آنجا هست. اگر علم در خانهای پا بگذارد که همزادش ایمان در آنجا وجود نداشته باشد، در خانه خودش نیست. این تعبیر، تعبیر عجیبی است: اینَما وَجَدَها فَهُوَ احَقُّ بِها. [همچنین علی علیه السلام میفرماید:] خُذِ الْحِکمَةَ وَ لَوْ مِنْ اهْلِ النِّفاقِ [2]، خُذِ الْحِکمَةَ وَ لَوْ مِنْ مُشْرِک علم و دانش را دست هرکسی دیدید- ولو دست مشرک دیدید- بگیرید که در دست او عاریه است.

علم مال توست. یعنی چه مال توست؟ آخر او علم را به دست آورده. میگوید: ولی علم در خانه خودش قرار نگرفته، علم باید در خانه ایمان قرار بگیرد و با همزاد خودش زندگی کند و بس.

تمام معجزات را از علم خواستند. یک دشمن انسان ضعف است. علم انسان را قوی میکند. راست هم گفتند، علم به انسان قدرت میدهد، علم قدرت است، توانا بود هرکه دانا بود؛ اما قدرت در مقابل چه؟ در مقابل طبیعت. علم به دست بیاورید تا بیماری را ریشه کن کنید. حرف حسابی است. علم به دست بیاورید تا با فقر مبارزه کنید. نیمی از آن درست است و نیم دیگر نادرست؛ یعنی با علم میشود اقتصاد را توسعه داد، اما فقر که همیشه ناشی از نقص در اقتصاد نیست. علم به دست بیاورید تا بر دلهرهها و اضطرابها فائق بشوید. صددرصد اشتباه از آب درآمد. علم نتوانست با دلهره و اضطراب بشر مبارزه کند. علم به دست بیاورید تا ظلم ریشه کن بشود.

برعکس، علم ابزاری شد در دست ظلم. علم به دست بیاورید تا با آز و حرص یعنی با خودتان مبارزه کنید. این که اصلًا هیچ به دست نیامد؛ علم ابزاری شد در دست آزها و حرصها که امروز نتیجهاش را داریم میبینیم.

ایدئولوژی

یکی دو قرن بشر با این [فکر] سرگرم بود تا اینکه در قرن نوزدهم گفتند نه، علم به