نیازهای دیگری را که ماوراء طبیعت مادی انسان است و با حقیقت غیرمادی او سازگار است رفع مینماید، و به عبارت دیگر این غرایز انسان را به ماوراء طبیعت مادی او پیوند میدهد برای اینکه یک سلسله نیازهای معنوی که در وی هست برطرف بشود.

این حرف حرف حسابی است، ولی ببینیم آنهاشان که نمیخواهند این را قبول کنند، گرایشهای غیرمادی انسان را چگونه توجیه میکنند.

توجیه گرایشهای غیرمادی انسان در دنیای اروپا

میگویند انسان طالب دو چیز است: یا طالب سود است یا طالب ارزش. گرایشهای مادی را سود نامیدهاند و گرایشهای معنوی را ارزش. خیال میکنند با تغییر اسم، حقیقت را میشود عوض کرد. میگویند انسان گاهی دنبال سود میرود و گاهی دنبال ارزش. میپرسیم ارزش چیست؟ میگویند ارزش چیزی است که به حال انسان مفید نیست، به درد آدم نمیخورد، هیچ نیازی را از انسان رفع نمیکند، با منطق هم جور در نمیآید، ضد منطق و لااقل غیرمنطقی است، ولی وجود دارد، مثل ایثار. اینکه انسان ایثار بکند منطقی نیست؛ منطقی این است که انسان دنبال سودش برود، عقل آدم هم همین را به او میگوید که باید دنبال سود رفت. ولی از طرفی هم نمیتوانند انکار بکنند که چنین گرایشهایی نیز در انسان هست: گرایش به ازخودگذشتگی، گرایش به فداکاری، گرایش به عدالت، گرایش به آزادی، گرایش به انصاف، گرایش به حلم، گرایش به بردباری، که اکثر اینها اساساً با منافع مادی انسان جور در نمیآید. میگویند بله جور در نمیآید ولی اینها سود نیست، ارزش است، انسان طالب یک سلسله ارزشهاست.

میگوییم ارزش یعنی چه؟ یعنی قیمت. قیمت که خودش چیزی نیست. انسان برای چیزی ارزش و قیمت قائل است، آن چیز چیست؟ تا یک چیز ارتباطی با حقیقت انسان نداشته باشد که انسان نمیتواند برای آن ارزش قائل باشد؛ چنین چیزی محال است.

اسلام میگوید یک شیء باارزش که باارزش ترین چیزهاست در شما هست و آن همان روح ملکوتی شماست. قبلًا در احادیث دیدیم که حتی تعبیر به «نفیس»