انسان گذاشته شده است.

دنیای روح انسان

روح انسان یک دنیای عجیبی است. عجیب ترین دنیاهای عالم، دنیای روح و روان انسانی است. گاهی من پیش خودم دستگاه روح انسانی را تشبیه میکنم به یک دستگاه ضبط صوت، اما نه دستگاه ضبط صوتی که فقط یک نوار بشود روی آن گذاشت و همان یک نوار را بتوان به صدا درآورد. ضبط صوتی را فرض کنید- و شاید چنین ضبط صوتهایی هم باشد- که در آن دهها و بلکه صدها نوار هست و در هر نواری صدایی ضبط شده است. شما دست روی هر دگمهای بگذارید یکی از آن نوارها به گردش درمیآید و یک آواز مخصوص را میشنوید. مثلًا دست روی یکی از دگمهها میگذارید، قرآن عبدالباسط میخواند؛ دست روی دگمه دیگری میگذارید، یک نوار دیگر به حرکت درمیآید و مثلًا یک سخنران، سخنرانی مذهبی میکند؛ دست روی یک دگمه دیگر میگذارید، نوار دیگری به حرکت در میآید و مثلًا یک آوازه خوان، آوازه خوانی میکند. بستگی دارد که شما دست روی کدام نقطه بگذارید.

حقیقتاً روح انسان همین گونه است؛ یعنی خدای متعال استعدادهای گوناگونی در وجود انسانی گذاشته است. مربیان بشر، هر گروهی انگشت روی یکی از آن استعدادها گذاشتهاند. در نتیجه یک وقت شما میبینید ملتی به وجود میآید که تمام این ملت یکصدا حرفشان مثلًا حماسههای سیاسی و تعصبهای ملی است و غیر از این چیز دیگری نیست و گویی فقط این یک نوار در وجود اینها به صدا درآمده. ملت دیگری را میبینید که در اثر اینکه انگشت روی نقطه دیگری از روح آنها گذاشته شده است، همه دم از زهد و ریاضت میزنند. ملت دیگر دم از چیز دیگر. همچنین هر فردی دم از چیزی میزند. در وجود هر فردی همه این استعدادها وجود دارد ولی انگشت روی یکی یا دوتا از این استعدادها گذاشته و آن را به صدا درآوردهاند، باقی دیگر خاموش است. هر مکتب اخلاقی انگشت روی یکی از خصلتهای روح بشر گذاشته است.

حال، آیا در میان تمام این دگمهها یک دگمه وجود دارد که اگر دست روی آن بگذاریم تمام این نوارها به حرکت در میآیند و بهطور هماهنگ کار خودشان را