ظلم به نفس

در قرآن کریم آیات زیادی هست که از مسئله ظلم به نفس یاد میکند، مثل اینکه میفرماید: «همانا خداوند به آنها ظلم نمیکند، آنها خودشان بر خودشان ظلم میکنند.» [1] ظلم به نفس یعنی ظلم به خویشتن. این سؤال پیش میآید که چگونه ممکن است که آدمی به خویشتن ظلم میکند؟ زیرا ظلم از بدخواهی پیدا میشود و ممکن نیست کسی بد خود را بخواهد. جواب این سؤال این است که علت ظلم به نفس دو چیز است؛ یکی غفلت و جهالت. درست است که ظلم بدخواهی است و آدمی نمیتواند بدخواه خود باشد، ولی لازمه این قیاس این است که انسان عالماً عامداً و با توجه به اینکه ظلم میکند هرگز به خود ظلم نمیکند، اما مانعی ندارد که به صورت نیک خواهی و به خیال خیر رساندن به خود بدخواهی کند و به خودش شر و ضرر برساند. از قضا غالب بدبختیهای انسان همانهاست که خودش به دست خودش با نیت خیرخواهی برای خود به وجود آورده است، از روی جهالت و نادانی به خیال اینکه به خودش خیری برساند شری رسانده است. لهذا گفتهاند: