ارزش نظری علم در این است که واقعیت جهان همانگونه باشد که علم در آیینه خود ارائه میدهد. ارزش عملی و فنی آن این است که علم خواه آنکه واقعیتنما باشد و یا نباشد، در عمل به انسان توانایی ببخشد و مثمرثمر بوده باشد. صنعت و تکنیک امروز نمایشگر ارزش عملی و فنی علم است.

از شگفتیهای علم در جهان امروز این است که به موازات اینکه بر ارزش فنی و عملیاش افزوده شده، از ارزش نظری آن کاسته شده است. آنان که دستی از دور بر آتش دارند گمان میبرند که پیشرفت علم از جهت روشنگری ضمیر بشر و ایجاد ایمان و اطمینان نسبت به واقعیت- که همانگونه است که علم ارائه میدهد- به موازات پیشرفتهای عملیای است که انکارناپذیر است؛ در صورتی که امر کاملًا برعکس است [1].

از آنچه گفتیم روشن شد که ایدئولوژی نیازمند به نوعی جهانبینی است که اولًا به مسائل اساسی جهانشناسی- که به کل جهان مربوط میشود نه به جزء خاص- پاسخ دهد؛ ثانیاً یک شناسایی پایدار و قابل اعتماد و جاودانه بدهد نه یک شناسایی موقت و زودگذر؛ ثالثاً آنچه ارائه میدهد ارزش نظری و واقعیتنمایانه داشته باشد نه صرفاً عملی و فنی؛ و روشن شد که جهانبینی علمی با همه مزایایی که از جهاتی دیگر دارد فاقد نیازهای سهگانه بالاست.

جهان بینی فلسفی

هرچند جهانبینی فلسفی دقت و مشخص بودن جهانبینی علمی را ندارد، در عوض از آن نظر که متکی به یک سلسله «اصول» است و آن اصول اولًا بدیهی و برای ذهن غیرقابل انکارند و با روش برهان و استدلال پیش میروند و ثانیاً عام و دربرگیرندهاند (در اصطلاح فلسفی از احکام موجود بما هو موجودند) طبعاً از نوعی جزم برخوردار است و آن تزلزل و بیثباتی که در جهانبینی علمی دیده میشود، در جهانبینی فلسفی نیست، و هم محدودیت جهانبینی علمی را ندارد.

جهانبینی فلسفی پاسخگو به همان مسائلی است که تکیهگاههای ایدئولوژیها