هستند. تفکر فلسفی چهره و قیافه جهان را در کل خود مشخص میکند.

جهانبینی علمی و جهانبینی فلسفی، هر دو مقدمه عملاند، ولی به دو صورت مختلف. جهانبینی علمی به این صورت مقدمه عمل است که به انسان قدرت و توانایی «تغییر» و «تصرف» در طبیعت میدهد و او را بر طبیعت تسلط میبخشد که طبیعت را در جهت میل و آرزوی خود استخدام نماید؛ اما جهانبینی فلسفی به این صورت مقدمه عمل و مؤثر در عمل است که جهت عمل و راه انتخاب زندگی انسان را مشخص میکند. جهانبینی فلسفی در طرز برخورد و عکسالعمل انسان در برابر جهان مؤثر است؛ موضع انسان را درباره جهان معین میکند؛ نگرش او را به هستی و جهان شکل خاص میدهد؛ به انسان ایده میدهد یا ایده او را از او میگیرد؛ به حیات او معنی میدهد یا او را به پوچی و هیچی میکشاند. این است که میگوییم علم قادر نیست به انسان نوعی جهانبینی بدهد که پایه و مبنای یک ایدئولوژی قرار گیرد، ولی فلسفه میتواند.

جهان بینی مذهبی

اگر هرگونه اظهار نظر کلی درباره هستی و جهان را جهانبینی فلسفی بدانیم- قطعنظر از اینکه مبدأ آن جهانبینی چیست، قیاس و برهان و استدلال است یا تلقی وحی از جهان غیب- باید جهانبینی مذهبی را یک نوع از جهانبینی فلسفی بدانیم. جهانبینی مذهبی و جهانبینی فلسفی وحدت قلمرو دارند، برخلاف جهانبینی علمی.

ولی اگر نظر به مبدأ معرفت و شناسایی داشته باشیم، مسلماً جهانشناسی مذهبی با جهانشناسی فلسفی دو نوع است.

در برخی مذاهب مانند اسلامْ جهانشناسی مذهبی در متن مذهب رنگ فلسفی یعنی رنگ استدلالی به خود گرفته است؛ بر مسائلی که عرضه شده است، با تکیه بر عقل استدلال و اقامه برهان شده است؛ از این رو جهانبینی اسلامی در عین حال یک جهانبینی عقلانی و فلسفی است.

از مزایای جهانبینی مذهبی- علاوه بر دو مزیت جهانبینی فلسفی: ثبات و جاودانگی، و دیگر عموم و شمول- که جهانبینی علمی و جهانبینی فلسفی محض فاقد آن است، قداست بخشیدن به اصول جهانبینی است.