بدیهی است که این نوعی تشویق به قیام مظلوم است. در سوره شعراء پس از نکوهش شعرا و روحیههای خیالبافانه آنها میگوید:

إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَکرُوا اللَّهَ کثِیراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا [1].

مگر آنان که ایمان آورده و شایسته عمل کنند و خدا را فراوان یاد کنند و پس از آنکه مظلوم واقع شدند (با شعر) انتقام خویش از ستمگر بگیرند.

ولی در قرآن و سنت در عین اینکه زیر بار ظلم رفتن از بدترین گناهان است و احقاق حقوق یک وظیفه است، باز همه اینها به عنوان یک سلسله «ارزشها» مطرح است که جنبه انسانی این مسائل است. قرآن هرگز بر عقدههای روانی و بر تحریک حسادتها و یا تحریک شهوتها و اشتهاها تکیه نمیکند، هرگز مثلًا نمیگوید: فلان گروه چنین خوردند و بردند و کیف کردند، چرا تو بهجای آنها نباشی؟

اگر مال کسی را به زور بخواهند از او بگیرند، اسلام اجازه نمیدهد که به بهانه اینکه مادیات ارزشی ندارد صاحب مال سکوت کند، همچنان که اجازه نمیدهد اگر کسی ناموسش مورد تجاوز قرار گیرد به عذر اینکه اینها از مقوله شهوت است سکوت نماید، بلکه دفاع را وظیفه میداند و «الْمَقْتولُ دونَ أهْلِهِ وَ مالِهِ» را که در مقام دفاع از ناموس یا مال خود کشته میشود شهید میشمارد. اما منطق اسلام آنجا که تشویق میکند از مال خود دفاع کن، به صورت تحریک حرص و آز نیست بلکه به صورت دفاع از «حق» است که یک ارزش است. همچنین آنجا که دفاع از ناموس را واجب میشمارد، نه به حساب بزرگ شمردن شهوت است، بلکه به حساب دفاع از یکی از بزرگترین نوامیس اجتماع یعنی عفاف است که مَرد، پاسدار آن قرار داده شده است.

2. عنوان مکتب

هر مکتب پیروان خود را با یک عنوان خاص مشخص میکند. آن تئوری که