بسازد. سبک و اسلوب قرآن نه سابقه دارد و نه لاحقه؛ یعنی نه قبلًا کسی با این سبک سخن گفته است و نه بعداً کسی- با همه دعوتها و مبارزهطلبیهای قرآن- توانسته است با آن رقابت کند و یا از آن تقلید نماید.

تحدّی قرآن و مبارزهطلبی او هنوز هم همچنان مانند کوه پابرجاست و برای همیشه باقی خواهد بود. امروز هم همه مسلمانان باایمان، مردم جهان را دعوت میکنند که در این مسابقه شرکت کنند و اگر مثل و مانندی برای قرآن پیدا شد آنها از دعوی و ایمان خود صرفنظر میکنند و اطمینان دارند که چنین چیزی میسر نیست.

معانی قرآن

اعجاز قرآن از نظر معانی نیازمند به بحث وسیعتری است و لااقل نیازمند به یک کتاب است، ولی میتوان به طور مختصر زمینهای به دست داد. مقدمتاً باید بدانیم قرآن چه نوع کتابی است؟ آیا کتاب فلسفی است؟ آیا کتاب علمی است؟ آیا کتاب ادبی است؟ آیا کتاب تاریخی است؟ و یا صرفاً یک اثر هنری است؟

پاسخ این است که قرآن هیچکدام از اینها نیست. همچنان که پیامبر اکرم، بلکه عموم پیغمبران، تیپ جدایی هستند؛ نه فیلسوفاند، نه عالم، نه ادیب، نه مورخ و نه هنرمند و یا صنعتگر و در عین حال مزایای همه آنها را با چیزهایی اضافه دارند؛ قرآن نیز که کتاب آسمانی است، نه فلسفه است و نه علم و نه تاریخ و نه ادبیات و اثر هنری؛ در عین حال مزایای همه آنها را دارد بعلاوه یک سلسله مزایای دیگر.

قرآن کتاب راهنمایی بشر است و در واقع کتاب «انسان» است اما انسانْ آن سان که خدای انسان او را آفریده و پیامبران آمدهاند او را به خودش بشناسانند و راه سعادتش را به او بازگو کنند؛ و چون کتاب انسان است پس کتاب «خدا» هم هست، زیرا انسان همان موجودی است که خلقتش از ماقبل این جهان آغاز میشود و به مابعد این جهان منتهی میگردد؛ یعنی انسان از نظر قرآن نفخه روح الهی است و خواه ناخواه به سوی خدای خودش بازگشت میکند. این است که شناسایی خدا و شناسایی انسان از یکدیگر جدا نیست. انسان تا خود را نشناسد خدای خود را به درستی نمیتواند بشناسد. از طرف دیگر، تنها توأم با شناختن خداست که انسان به واقعیت حقیقی خود پی میبرد.

انسان در مکتب پیامبران- که قرآن کاملترین بیان آن است- با انسانی که بشر