از راه علوم میشناسد بسی متفاوت است؛ یعنی این انسان بسی گستردهتر است.

انسانی که بشر از راه علوم میشناسد، در میان دو پرانتز (تولد- مرگ) قرار دارد و قبل و بعد این پرانتزها را تاریکی گرفته است و از نظر علوم بشری مجهول است؛ ولی انسان قرآن این پرانتزها را ندارد، از جهان دیگر آمده است و در مدرسه دنیا باید خود را تکمیل کند و آیندهاش در جهان دیگر بستگی دارد به نوع فعالیت و تلاش و یا تنبلی و سستیای که در مدرسه این جهان انجام میدهد. تازه انسانِ میان تولد و مرگ آنچنان که بشر میشناسد بسی سطحیتر است از آنچه پیامبران میشناسانند.

انسانِ قرآن باید بداند:

از کجا آمده است؟

به کجا میرود؟

در کجا هست؟

چگونه باید باشد؟

چه باید بکند؟

انسانِ قرآن آنگاه که به این پنج سؤال عملًا درست پاسخ گفت سعادت واقعیاش در این جهان که هست و در جهانی که باید برود تأمین میگردد.

این انسان برای اینکه بداند از کجا آمده و از چه منبعی آغاز شده است باید خدای خود را بشناسد، و برای اینکه خدای خود را بشناسد باید در جهان و انسان به عنوان آیات آفاقی و انفسی مطالعه کند و در عمق وجود و هستی تعمّق نماید.

و برای اینکه بداند به کجا میرود، باید درباره آنچه قرآن آن را «بازگشت به خدا» مینامد، یعنی معاد و حشر اموات، هراسهای قیامت و نعمتهای جاویدان و عذابهای سخت و احیاناً جاویدان آن و بالاخره مراحل و منازلی که در پیش دارد تأمل کند و از آنها آگاهی یابد و بدانها اعتقاد پیدا کند و ایمان آورد و خدا را همچنان که اول و نقطه آغاز موجودات میشناسد، آخر و نقطه بازگشت موجودات نیز بشناسد.

و برای اینکه بداند در کجا هست، باید نظامات و سنن جهان را بشناسد و مقام و موقع انسان را در میان سایر موجودات درک کند و خود را در میان موجودات بازیابد