و ارتکاب آن کمتر میشود. اگر درجه ایمان در حد شهود و عیان برسد، به حدی که آدمی حالت خود را در حین ارتکاب گناه حالت شخصی ببیند که میخواهد خود را از کوه پرت کند و یا زهر کشندهای را بنوشد، در اینجا احتمال اختیار گناه به صفر میرسد؛ یعنی هرگز به طرف گناه نمیرود. چنین حالی را «عصمت از گناه» مینامیم. پس عصمت از گناه ناشی از کمال ایمان و شدت تقواست. ضرورتی ندارد که برای اینکه انسان به حد «مصونیت» و «معصومیت» از گناه برسد یک نیروی خارجی جبراً او را از گناه باز دارد و یا شخص معصوم به حسب سرشت و ساختمان، مسلوبالقدرة باشد. اگر انسانی قدرت بر گناه نداشته باشد و یا یک قوّهای جبری همواره جلوگیر او از گناه باشد، گناه نکردن او برایش کمالی شمرده نمیشود، زیرا او مانند انسانی است که در یک زندان حبس شده و قادر به خلافکاری نیست. خلافکاری نکردن چنین انسانی را به حساب درستی و امانت او نتوان گذاشت.

اما مصونیت از اشتباه: مصونیت از اشتباه نیز مولود نوع بینش پیامبران است.

اشتباه همواره از آنجا رخ میدهد که انسان به وسیله یک حس درونی یا بیرونی با واقعیتی ارتباط پیدا میکند و یک سلسله صورتهای ذهنی از آنها در ذهن خود تهیه میکند و با قوّه عقل خود آن صورتها را تجزیه و ترکیب میکند و انواع تصرفات در آنها مینماید؛ آنگاه در تطبیق صورتهای ذهنی به واقعیتهای خارجی و در ترتیب آن صورتها گاه خطا و اشتباه رخ میدهد. اما آنجا که انسان مستقیماً با واقعیتهای عینی به وسیله یک حس خاص مواجه است و ادراک واقعیت عین اتصال با واقعیت است نه صورتی ذهنی از اتصال با واقعیت، دیگر خطا و اشتباه معنی ندارد. پیامبران الهی از درون خود با واقعیت هستی ارتباط و اتصال دارند. در متن واقعیت، اشتباه فرض نمیشود. مثلًا اگر ما صد دانه تسبیح را در ظرفی بریزیم و باز صد دانه دیگر را، و این عمل را صد بار تکرار کنیم، ممکن است ذهن ما اشتباه کند و خیال کند این عمل نود و نه بار و یا صد و یک بار تکرار شده است، اما محال است که خود واقعیت اشتباه کند و با اینکه عمل بالا صد بار تکرار شده است مجموع دانهها کمتر یا بیشتر بشود.

انسانهایی که از نظر آگاهیها در متن جریان واقعیت قرار میگیرند و با بُنِ هستی و ریشه وجود و جریانها متصل و یکی میشوند، دیگر از هرگونه اشتباه مصون و معصوم خواهند بود.