حکمت بالغه و عدل الهی

در جهانبینی الهی پارهای مسائل مطرح است که به رابطه جهان با خداوند مربوط میشود، از قبیل مسائل حدوث و قِدَم جهان و مسائل مربوط به نظام و ترتیب صدور موجودات و دیگر مسائل که در الهیات به تفصیل مطرح است.

آنچه مناسب است در اینجا به آن اشاره شود مسئله حکمت بالغه الهی و مسئله عدل الهی است که قرابت بسیاری با یکدیگر دارند.

مسئله حکمت بالغه الهی به این صورت مطرح میشود که نظام هستی نظامی حکیمانه است؛ یعنی نه تنها علم و شعور و اراده و مشیت در کار جهان دخیل است، بلکه نظام موجود نظام احسن و اصلح است و وضعی دیگر و نظامی دیگر احسن و اصلح از این نظام، ممتنع و ناممکن است؛ جهانِ موجود کاملترین جهان ممکن است.

اینجاست که پرسشها و ایرادها مطرح میشود مبنی بر اینکه حوادث و پدیدههایی در جهان مشاهده میشود که از مقوله نقص یا شر یا زشتی یا عبث و پوچی است. حکمت الهی اقتضا میکند که کمال به جای نقص، خیر به جای شر، زیبایی به جای زشتی، و مفید بودن به جای عبث و پوچی بوده باشد.

ناقصالخلقهها، بلاها و مصیبتها، قباحت منظرها، اعضا و اجزای زائد در بدن انسان و حیوان، خلاف حکمت را ثابت میکند. عادلانه بودن نظام به این است که ظلم و