محبت خدا، محبت خلق خدا، محبت امر خدا، همبستگی و دوستی اهل حق، احسان و خدمت به خلق، و ...

از آنچه توضیح دادیم روشن شد که توحید اسلامی هیچ انگیزهای غیر خدا را نمیپذیرد. واقعیت تکاملی انسان و واقعیت تکاملی جهان واقعیت «به سوی اویی» است؛ هرچه رو به آن سو ندارد باطل و بر ضد مسیر تکاملی خلقت است. از نظر اسلام همچنان که کار خود را باید برای خدا کرد، کار خلق را نیز باید برای خدا کرد.

اینکه گفته میشود کار برای خدا یعنی کار برای خلق، راه خدا و خلق یکی است و برای خدا یعنی برای خلق، وگرنه کار برای خدا منهای خلق آخوند بازی و صوفیگری است، سخن نادرستی است. از نظر اسلام راه، راه خداست و بس، و مقصدْ خداست نه چیز دیگر، اما راه خدا از میان خلق میگذرد. کار برای خود کردن نفس پرستی است، کار برای خلق کردن بتپرستی است، کار برای خدا و برای خلق کردن شرک و دوگانهپرستی است، کار خود و کار خلق برای خدا کردن توحید و خداپرستی است. در روش توحیدی اسلامی کارها باید به نام خدا آغاز شود. آغاز کردن کار به نام خلق، بتپرستی است و به نام خدا و خلق، شرک و بتپرستی است و تنها به نام خدا توحید و یگانهپرستی است.

از قرآن مجید در مورد «اخلاص» نکته جالبی استفاده میشود و آن اینکه مخلِص بودن (به کسر لام) غیر از مخلَص بودن (به فتح لام) است. مخلِص بودن (به کسر لام) یعنی در عمل اخلاص ورزیدن، عمل را پاک و خالص برای خدا انجام دادن. اما مخلَص بودن (به فتح لام) یعنی پاک و خالص شده برای خدا. بدیهی است که پاک و خالص کردن عمل، چیزی است و پاک و خالص بودن به تمام وجود، چیز دیگر است.

وحدت و یگانگی جهان

آیا جهان (طبیعت/ مخلوقات مکانی و زمانی خدا) در مجموع خود یک «واحد» حقیقی است؟ آیا لازمه توحید، یعنی یگانگی خدا در ذات و صفات و فاعلیت، این است که خلقت در مجموع خود از نوعی یگانگی برخوردار باشد؟

اگر همه جهان در حکم یک واحدِ مرتبط است، این ارتباط به چه شکل است؟

آیا از نوع ارتباط اجزای یک ماشین است که صرفاً یک پیوند عرَضی و مصنوعی