اخلاق را نفی کنند میگویند اخلاق کمونیستی یعنی هرچه که به سوی انقلاب باشد، خوب و بد ما در همین یکی خلاصه میشود؛ دیگر مفاهیم راستی، درستی، امانت، حق شناسی، حق ناشناسی و غیره حرف مفت است؛ این کار به آن آینده کمک میکند [پس خوب است.] مثل اینکه بگوییم کود به رشد این گیاه کمک میکند یا نه؟ کمک میکند، پس خوب است. این کار هم به انقلاب کمک میکند پس خوب است، به انقلاب صدمه میزند پس بد است. اگر ما تمام انبیا و اولیا را بکشیم انقلاب یک قدم پیش میرود، پس خوب است. و لهذا اینها در آن فرضیه «اصلاح یا انقلاب» مخالف اصلاحاند، میگویند اصلاح انقلاب را به تأخیر میاندازد، پس اصلاح [بد است.] قائل به اخلال هستند، میگویند نابسامانی موجّه است چون نابسامانی تضاد و کشمکش را بیشتر میکند، وقتی کشمکش بیشتر شد جنگ و مبارزه شدیدتر میشود و انقلاب سریعتر انجام میشود. بنابراین، این حرفها اساساً در این منطق درست نیست.

- اگر این صحیح نباشد، اصل تضاد چگونه میتواند اثبات وجود کند؟

استاد: [از نظر آنها] این یک جریانی است در طبیعت و تنها مربوط به انسان نیست. اصلًا طبیعت جریانش این است که همیشه به سوی ضد خودش تمایل دارد. این دیگر لازمه طبیعت است.

جامعه هم به عنوان یک واحد طبیعی اینطور است، همیشه در درون خودش ضد خودش را میپروراند.

- آخر ضد چگونه میتواند اثبات وجود کند و آن را به زبان خودش نگوید؟

استاد: به زبان خودش میگوید.

- لذا آنها هم میگویند ما به زبان خودمان میگوییم. وقتی میگوید سرمایهدار بد است ...

استاد: سرمایهدار هم میگوید تو بدی. ولی این فلسفه این است که سرمایهدار اصلًا وجدانش همین است، واقعاً اینجور فکر میکند که این بد است و باید هم همینطور فکر کند. سخن این است.

نمیگوییم که نمیگوید «بد» [و این کلمه را به کار نمیبرد] بلکه میگوییم که میگوید مفهوم «خوب است» و «بد است» هیچ گاه از یک مقام آزاد نیست. حرف دیگران این است که انسان یک وجدان آزاد دارد، میتواند سرمایهدار باشد و سرمایه داری را تقبیح کند یا میتواند کارگر باشد و