وَ کأَینْ مِنْ نَبی قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیونَ کثیرٌ فَما وَهَنوا لِما اصابَهُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ ما ضَعُفوا وَ مَا اسْتَکانوا وَ اللَّهُ یحِبُّ الصّابِرینَ [1].

چقدر پیامبرانی در گذشته بودهاند که مردان الهی بسیاری همراه و در رکاب آنها جنگیدهاند و هرچه در راه خدا به آنها رسیده است (یعنی هرچه سختی در راه خدا رسیده است) سست نشدند، وهن و سستی در آنها پیدا نشده وَ ما ضَعُفوا حالت ضعف پیدا نکردهاند (شاید ضعف بیشتر ناظر به جنبههای روحی باشد) وَ مَا اسْتَکانوا به تذلل نیفتادهاند، شهامت و اراده خودشان را در مقابل دشمن از دست ندادهاند. وَ اللَّهُ یحِبُّ الصّابِرینَ خداوند مقاومت کنندگان و خویشتنداران را دوست میدارد. وَ ما کانَ قَوْلَهُمْ الّا انْ قالوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ذُنوبَنا وَ اسْرافَنا فی امْرِنا وَ ثَبِّتْ اقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرینَ [2]. و هرچه مصائب در راه خدا بر آنها وارد میشد، سخنی که داشتند جز این نبود که خدایا از گناهان ما بگذر، یعنی هنوز خودشان را مقصر و کوتاه میدانستند: خدایا اگر ما کوتاهی کردیم تو از ما درگذر. وَ اسْرافَنا فی امْرِنا ما در کارهای خود زیاده روی کردهایم، خدایا باز از ما درگذر. وَ ثَبِّتْ اقْدامَنا پروردگارا قدمهای ما را استوار بگردان، ما را ثابت قدم بدار، به ما صبر و شجاعت عنایت کن. وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرینَ ما را بر این مردم کافر پیروزی ده. فَاتیهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْیا وَ حُسْنَ ثَوابِ الْاخِرَةِ خدا به چنین مردانی هم در دنیا پاداش داد (یعنی پیروزی) و هم نیکی پاداش آخرت را عنایت کرد. وَ اللَّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنینَ [3] و خدای متعال نیکوکاران را دوست میدارد.

حالا در اینجا لحن آیه چیست؟ آیا در این آیه که مربوط به گذشتگان هم هست تکیه فقط روی منافع مادی دنیایی است؟ نه، ضمن اینکه ثَوابَ الدُّنْیا در آن هست، بیشتر تکیه روی ثَوابَ الْاخِرَة است. پس تنها روی مسائل مادی دنیوی تکیه نکرده است.

- در اینجا آیا منظور از ثواب دنیا جنبههای مادی است یا اینکه منظور این است که در این دنیا معزّز باشند؟

استاد: البته ممکن است که همه اینها [منظور باشد.] حالا حداکثر عرض میکنیم که ثواب دنیا معلوم نیست تنها ثواب اقتصادی باشد. درست میگویید؛ یعنی پاداشهایی که شامل زندگی دنیایشان