اختلاف استعدادها

اینجا که میگوید: نَحْنُ قَسَمْنا بَینَهُمْ مَعیشَتَهُمْ [1] (ما معیشت را در میان شما تقسیم کردهایم) اگر تقسیم تقسیم تکوینی باشد- که ظاهر هم همین است- یعنی انسانها از نظر امکانات تکوینی معیشتی با یکدیگر مختلف آفریده شدهاند. باز همان مسئله اختلاف است. یعنی چه مختلف آفریده شدهاند؟

یعنی مردم از نظر امکانات معیشتی، یکسان و یک شکل و یکنواخت آفریده نشدهاند، متفاوت و مختلف آفریده شدهاند. مثلًا از نظر جسمانی. میبینید یک فرد با بازوهای قویتر است و یکی ضعیفتر. از نظر فکری و هوشی: یک کسی با استعدادتر است یک کسی کم استعدادتر. همینطور از نظر ذوقی و فنّی. انواع اختلافها و استعدادها در افراد مردم هست. مثلًا یک کسی استعداد کار کشاورزی را بیشتر از دیگران دارد. یک کسی استعداد صنعتی را بیشتر از دیگران دارد. آن که استعداد صنعتی بیشتر دارد بسا هست که استعداد کشاورزیاش کمتر است. باز آن که استعداد کشاورزیاش بیشتر است استعداد صنعتیاش کمتر است. یک کسی استعداد کارهای نظامی را دارد، یک کسی استعداد کارهای سیاسی را دارد، یک کسی استعداد کارهای ادبی را دارد، یک کسی استعداد کارهای فلسفی را دارد. البته همه استعدادها در همه افراد هست ولی در همه افراد یکنواخت نیست.

به همین دلیل میگویند انسان یکی از چیزهایی که باید کشف کند خودش است و انسان خودش را در آزمایش، با کار و با تجربه کشف میکند. مثلًا یک کسی که استعداد سخنوری دارد، گاهی اتفاق میافتد که اصلًا خودش نمیداند که یک چنین استعداد سرشاری در او نهفته است. یک مدتی که عمل میکند یک وقت میبیند استعداد در او بروز میکند یعنی خودش با عمل و تجربه خودش را کشف میکند. استعداد نویسندگی نیز همینطور است. انسان تا وارد عمل نشود، نمیتواند خودش را کشف کند که این استعداد را دارد یا ندارد. و خیلی وقتها هم اتفاق میافتد که آدم خیال میکند استعداد یک کار را دارد بعد میبیند ندارد، یا خیال میکند استعداد یک کار را ندارد بعد میبیند که دارد، که اینها خیلی دیده شده، و لهذا میگویند برای هر کسی استعدادیابی لازم و ضروری است. جزء مسائل ضروری جامعه مسئله استعدادیابی است. در دبستانها، دبیرستانها بالخصوص، و شاید حتی کودکستانها کار مهمی که باید اولیا و متصدیان بکنند مسئله استعدادیابی است که باید بچهها را در قسمتهای مختلف استعدادیابی کنند تا بعد هرکدام را در همان راهی که تشخیص میدهند استعداد دارند راهنمایی کنند. آنگاه بسا هست که هرکسی در رشته خودش یک نوع نبوغ نشان بدهد.