تغییراتی در ژن آنها پیدا شود که در نسلهای بعد اصلًا نسل عوض شود، و این خودش ممکن است حتی یک علت تصادفی هم داشته باشد نه اینکه مربوط به آن منطقه باشد، همینطور که در تکامل حیوانات میگویند که گاهی چند فرزند از یک جفت به وجود میآید ولی در میان اینها به یک علت خاصی میبینید یکی دارای یک امتیاز فوق العاده میشود، بهطور جهش وار و ناگهانی تغییراتی در ژنهای اصلی او پیدا میشود که بعد بکلی نسل او با نسلهای خواهر و برادرهایش متفاوت میشود. ممکن است کسی بر این اساس ادعا کند- چنانکه افرادی مدعی بودند- که خونها و نژادها متفاوت است (البته اینها دلیل ندارد). مثلًا اگر بگویند نژاد سفید برتر از نژاد سیاه است، میخواهند بگویند که در آن اجداد خیلی قدیمی نژاد سفید تحولی در ژن آنها پیدا شده که این تحول در نژادهای دیگر پیدا نشده است. بنابراین ممکن است ما این نظریه را از نظریه آب و هوا و منطقه جدا بدانیم.

- ما تا به حال به چند مورد برخوردهایم که این نظریات را به علتش برگرداندهایم، یعنی گفتهایم این نظریه برمیگردد به نظریه قبلی. ولی ممکن است بگوییم ما کاری نداریم که این نظریه به چه برمیگردد، میخواهیم بگوییم آنچه مؤثر است چیست؟ مثلًا میگوییم تحت هر شرایطی اگر نژاد آریایی به وجود بیاید تاریخ را پیش میبرد، یعنی عامل مستقیم تاریخ نژاد آریایی است، حال تحت شرایط آب و هوای معتدله به وجود بیاید یا آب و هوای سردسیر.

استاد: فرض این است که تحت هر شرایطی به وجود نمیآید. حرف او این است که مثلًا نژاد آریایی یعنی «نژاد ساخته شده این منطقه» یعنی اگر شما همین نژاد را قبلًا گذاشته بودید در منطقه دیگری، این دیگر این نبود، آن شده بود، و اگر آن را گذاشته بودید اینجا آن نبود، این شده بود؛ نه اینکه مثلًا نژاد آریا نژادی است که اگر در آفریقا هم زندگی کرده بود همین خصلتهای فعلی را داشت. اگر در آنجا زندگی میکرد خصلتهای آفریقاییها را داشت.

- بر مبنای اینکه هر چیزی علتی دارد، هر نظریهای هم علتی دارد.

استاد: ما درباره علت نزدیک و علت مباشر بحث میکنیم. منتها این علتها را که در کنار یکدیگر ذکر میکنیم اگر یکی علت دیگری باشد دیگر دومی عامل مستقلی نیست، یعنی هر دو برمیگردد به یک نظریه. مثلًا نظریه نژاد و نظریه منطقه تقریباً هر دو به یک نظریه بر میگردد و دیگر نمیتوانیم اینها را دو نظریه جدا حساب کنیم؛ چون کسانی هم که میگویند «منطقه» مقصودشان این