مغز کارگر انگلستان وجود ندارد انقلاب است، چیزی که در مغز کارگر فرانسه وجود ندارد انقلاب است و همینطور کارگر ژاپنی و جاهای دیگر. اگر اصلاحاتی صورت بگیرد که صورت هم خواهد گرفت و تحولاتی در دنیا به وجود بیاید که قطعاً به وجود خواهد آمد، اگر سرمایه داری در این وضع فعلی خودش از بین برود که حتماً از بین خواهد رفت، نتیجه حرکاتِ روشنفکری عالم است، یعنی نقش انسانی نه نقش ابزاری. ابزارها، تولیدها و فشارها و خلاصه انگیزههای شکمی و اقتصادی نیست که دنیا را متحول خواهد کرد بلکه جنبههای انسانی انسان یعنی انسانیت انسان است که دنیا را متحول خواهد کرد یعنی فهم و شعور و ادراک انسان، احساسهای عالی انسانیت، عدالتخواهیها، مساوات خواهیها و برابری خواهیها، اگر انتظاری باید داشت برای اینکه یک مکتب واسطه در دنیا به وجود بیاید؛ نه آن وضعِ نداشتنِ همه و بعد هم آنهمه فشارها و سلب آزادیها و اختناقهای خارق العادهای که در کشورهای سوسیالیستی امروز عالم مثل شوروی وجود دارد، و نه این وضع تمرکز سرمایهها و این فسادهای ناشی از سرمایه داری و این فحشاهایی که الآن در کشورهای سرمایه داری در اثر تمرکز سرمایه وجود دارد، و نه آنچه که در کشورهای تابع وجود دارد. الآن دنیا به یک سو و جهت دیگری دارد پیش میرود که نقش اساسی مؤثر در این حرکت نقش روشنفکری خواهد بود. بحث بعد ما که بحث مهمی است بحث سوسیالیسم است، ببینیم اصلًا سوسیالیسم را چه تعریف میکنند و چگونه بیان میکنند. این بحث که تمام شد وارد مرحله دیگری میشویم.