ولی مالکیت عبارت است از آن رابطه خاص اختصاصی که یک انسان با یک شیء پیدا میکند. آیا هرچیزی که مال هست ملک هم هست و هر چیزی که ملک هست مال هم هست؟ میگویند نه، بین اینها عموم و خصوص من وجه است: بعضی چیزها هم مالند هم ملک، هم مالیت دارند (آن مالیتی که آنها میگویند همین ارزشی است که اینها میگویند) و هم ملکیت دارند. فرض کنید این خانه هم مالیت دارد که یک قیمتی رویش میگذارند و هم ملکیت دارد یعنی مملوک یک شخص معین است. ولی ممکن است یک شیء ملکیت داشته باشد اما مالیت نداشته باشد یعنی ارزش مبادلهای نداشته باشد. (در فقه میگویند مالیت ندارد، اقتصاددانها میگویند ارزش مبادلهای ندارد).

مثلًا اگر شما یک من برنج دارید، از این یک من برنج شما یک دانه برنج افتاده و به دست من مانده. یک دانه برنج مالیت ندارد یعنی ارزش مبادلهای ندارد، یعنی اگر شما این را ببرید بازار و بگویید با این یک دانه برنج یک چیزی به من بدهید، میگویند یک دانه برنج اینقدر کوچک و حقیر است که ارزش مبادلهای ندارد و در مقابل آن چیزی به انسان نمیدهند. پس میگویند این مالیت ندارد یعنی ارزش مبادلهای ندارد. ولی ملکیت دارد. همین یک دانه برنج که جزء آن یک من برنج بوده است باز هم ملک همان صاحب آن است یعنی احکام ملکیت بر آن جاری میشود. در باب ملک، ما میگوییم جایز نیست تصرف در ملک کسی مگر به اذن و اجازه او. اگر شما همین را هم بخواهید به دهانتان بگذارید اجازه او شرط است. اگر او راضی نباشد و این در جیب شما باشد یک شیء غصبی همراه شماست. پس کوچکی سبب نفی مالیت میشود ولی سبب نفی ملکیت نمیشود. پس اینجا ملکیت هست و مالیت نیست.

ممکن است یک جایی مالیت باشد ملکیت نباشد. مثال میزنند، میگویند خیلی اشیاء در خودِ متن طبیعت و خلقت به وجود میآید که اینها مالیت دارند ولی چون علت ملکیت پیدا نشده [1] هنوز ملکیت در کار نیست. مثلًا یک زمین قابل زراعت و قابل احیاء (احیاء موات) مالیت و ارزش دارد ولی مادامی که کسی آنجا را احیاء و آباد نکرده ملک کسی نیست. وقتی که احیاء کرد آنوقت ملکیت هم پیدا میکند. یا یک گوهر قیمتی که در ته یک دریا هست و هنوز غواصی نرفته آن را از آنجا دربیاورد، مالیت دارد ولی ملکیت ندارد چون هنوز کسی آن را حیازت نکرده و تا کسی حیازت نکرده ملک کسی نیست. پس مملوک نیست ولی مال هست. در فقه چنین تفکیکی میان مالیت و ملکیت میکنند که این تفکیک در بعضی از این مسائل به درد ما خواهد خورد.