میآید. میگوید مگر عالم قول داده که هرگز کار عجیب و غریب نکند؟! این جوابی است که این بزرگوار به این نظریه میدهد.

حالا این [نظریاتی که مارکسیستها درباره پیدایش مذهب گفتهاند] به هرحال بیاطلاعی اینها و یا تقلب اینها و لااقل کهنگی نظریات اینها را میرساند. اینها که دائماً میگویند ما علمی فکر بکنیم، به آنها میگوییم شما مسئله خلقت را طرح کردهاید؛ در فلسفه علمی مسئله خلقت را باید رفت دید فیزیک امروز چه میگوید. رفتهاید چسبیدهاید به نظریه لاوازیه که مال دویست سال پیش است؟! و از جدیدترین نظریات روان شناسی و جامعه شناسی هم که اسمی نمیبرید، حتی آنهایی که بر ضد مذهب است. مثلًا فروید خودش راجع به منشأ مذهب یک نظریهای دارد، البته یک آدم ضد مذهب است؛ نظریه او که نوتر از این نظریه جهل و ترس است. او مذهب را امری ناشی از شعور باطن میداند و شعور باطن را هم ناشی از یک نوع به اصطلاح عقب زدگیهای تمایلات. آن، امروز خیلی علمیتر از نظریه جهل و نظریه ترس است.

به هرحال، این بود بیانِ علمی این آقایان درباره پیدایش مذهب.

تحلیل گرایش بشر به توحید

آنگاه بحثی میکنند راجع به خصوص مذهب مسیح و مذهب اسلام. از اینجا شروع میکنند که اغلب، ادیان بزرگ عالم ادیان توحیدی هستند. فقط سه دین را اسم میبرد: مسیحیت، زردشتی، اسلام، که زردشتی را هم گویی یک دین توحیدی حساب میکند. چطور این ادیان به توحید گرایش پیدا کردند؟ این گرایش از کجا پیدا شد؟ این را دو جور تحلیل میکند، دو تحلیل متناقض و متضاد. یک تحلیل، تحلیل روانی است که بشر در ابتدا هنوز فکرش تکامل پیدا نکرده، برای هر گروهی از اشیاء یک مبدأ قائل میشود ولی بعد- که خاصیت تکامل این است که به تدریج امور جزئی را تحت ضابطه کلیتر در میآورد- قهراً به مسئله توجیه خدای عالم منتهی میشود که این خدایان متعدد کنار زده میشوند و پای خدای واحد در میان میآید. میگوید:

ولی بیم و جهل بشر کم کم با پیشرفت وسائل مادی و توسعه علوم تخفیف پیدا میکند و عوامل مجهول شناخته میشوند و بالاخره همین که بشر تسلط خود را بر این عوامل تا اندازهای مستقر میسازد و یا لااقل علل پیدایش آنها را کشف مینماید و آنها را میشناسد مرتباً از تعداد خدایان کاسته میگردد (پس تکامل علم سبب این است) تا اینکه مجهول بشر فقط مسئله آفرینش و مسائل وابسته به آن میباشد (که کل عالم را کی خلق کرده) و به همین دلیل تعداد خداها به یکی تنزل مینماید و مذاهبِ مبنی بر توحید به میان میآیند.