هر نوعی از انواع زندگی محصول تضاد طبقاتی است و تاریخ یکسره جنگ طبقاتی است. معلوم میشود تاریخ یکسره جنگ طبقاتی نیست، بلکه تاریخ دورهای را گذرانده که دوره اشتراک اولیه است که در آن دوره هیچ جنگ طبقاتی نبوده است. دوره اولیه انتقال از اشتراک اولیه به برده داری هم با جنگ طبقاتی نبوده، بلکه یک تولد مسالمت آمیزِ زندگی طبقاتی از بطن زندگی بیطبقه بوده است، چون اگر جنگی بوده جنگ قبیلهای با قبیله دیگر بوده است. این چه ربطی دارد به تضاد درونیای که اینها ذکر میکنند؟ جنگ قبیلهای در دوره اشتراک اولیه هم بوده، ولی در تمام دوره خیلی ممتد و طولانی [1] اشتراک اولیه هیچ جنگ طبقاتی وجود نداشته است. در اولین مرحلهای که از بطن این دوره یک تاریخ و دوره دیگر متولد میشود بدون جنگ متولد میشود. تازه زندگی طبقاتی پایه گذاری میشود و از آن به بعد جنگهای طبقاتی شروع میشود. در اینکه این [مطلب] اصول مارکسیسم را نقض میکند شکی نیست.

- اگر ما کل جامعه انسانی را یک جامعه اشتراکی در نظر بگیریم ... [2]

استاد: عرض کردیم که نمیشود. مجموع کل را هم بگیریم تضاد دیالکتیکی نیست. اگر از بطن قبیلهای قبیله دیگر متولد میشد راست بود. اینها که چنین حرفی تا حالا نزدهاند و چنین چیزی نبوده است، معنی هم ندارد که از بطن قبیلهای قبیله دیگری متولد بشود.

- آنطور که در قبایل عرب بوده، عدهای فرزند این پسر رئیس قبیله بودهاند و عدهای فرزند آن پسر، بعد به خاطر اختلافات شغلی به دو بطن تقسیم و با همدیگر درگیر میشدند.

استاد: این هم که تضاد دیالکتیکی نیست، به ابزار تولید مربوط نیست. اختلاف شغل غیر از مسئله ابزار تولید است. جنابعالی الآن ذکر کردید که یک قبیلهای به دو بطن منقسم میشود؛ دو بطن که دو طبقه نیست.

- منظورتان از طبقه چیست؟