2 تولید

- نویسنده کتاب قبلًا گفت روابط تولیدی زیربنای روابط اجتماعی است که خود روابط تولیدی به وسیله قوای تولیدی تعیین میشود. جملهای دارد، میگوید: «ولی این عمل بر روی طبیعت که باعث ایجاد وسائل مادی زندگی میگردد خود سبب میشود که میان افراد بشر روابطی ایجاد شود و برحسب اینکه این وسائل مادی تولید در تصرف چه کسی باشد این روابط متفاوت خواهند بود.» یعنی تعیین کننده روابط تولیدی را این میداند که ابزار تولید دست چه کسی باشد؛ و این یک مقدار تفاوت میکند با اینکه ابزار تولید چه باشد. بنابراین تعلیل دوگانهای است برای روابط تولیدی.

استاد: [میخواهد بگوید ابزار تولید] در چه مرحلهای از تکامل باشد. اختیاری نیست که ما این جور کرده باشیم. اینکه روابط تولیدی چگونه باشد بستگی دارد به اینکه ابزار تولید در اختیار چه کسانی باشد. ولی اینکه ابزار تولید در اختیار چه کسانی باشد بستگی دارد به اینکه ابزار تولید در چه مرحلهای از تکامل باشد. ابزار تولید وقتی که در مراحل ابتدایی هست جبراً باید به همان شکلی که بوده، باشد یعنی به صورت فردی باشد کما اینکه ابزار تولید وقتی تکامل پیدا میکند باید به صورت جمعی اداره بشود، به عقیده اینها جبراً باید در اختیار جامعه قرار بگیرد. پس اینها با هم تنافی ندارد.

- اینها در تعلیل قبلیشان روابط تولیدی را بر روابط مالکیت مقدم میدانستند، میگفتند قوای