معنی دقیق « پرکسیس »

در مارکسیسم آنچه که اینها «پرکسیس» مینامند بیشتر از آن حدی است که امثال بیکن گفتهاند. از مجموع قرائن به دست میآید که پرکسیس را به «فلسفه عمل» ترجمه کردن شاید درست نیست، یعنی کمی دقیقتر باید ترجمه کرد. پرکسیس عمل است، ولی نه صرف مفهوم عمل و کار را که ما به آن بدهیم برای آن کافی باشد؛ اگر هم میگوییم عمل و کار، مقصود تغییر است. پرکسیس یعنی فلسفه عمل به معنی تغییردادن و با تغییردادن شناختن. انسان یک موجود پرکتیک است، یعنی یک موجودی است که دائماً میخواهد تغییر بدهد و با تغییردادن بشناسد. این است که انسان پرکسیسی دارد در برابر طبیعت، میخواهد طبیعت را تغییر بدهد و با تغییر بشناسد و هم بسازد. پس سه عنصر اینجا در [کار است]: پرکسیس تغییردادن است و شناختن و ساختن. پرکسیس انسان در برابر طبیعت همین است که دست به تجربه طبیعت میزند. «به تجربه طبیعت» هم که اینها میگویند، میدانیم اینها همه حرفهایشان به اصطلاح مفهوم انقلابی و مبارزه دارد. میگویند که انسان خود را در برابر طبیعت مینهد و طبیعت میشود به منزله تز و او میشود آنتی تز و به جنگ طبیعت میآید. حالا دیگران میگویند که طبیعت را تجربه میکند، اینها میگویند که «به جنگ طبیعت میآید». طبیعت را در عمل تغییر میدهد و میشناسد و میسازد. این، پرکسیس انسان در برابر طبیعت.

پرکسیس انسان در برابر انسان. انسان همیشه میخواهد انسانهای دیگر را تغییر بدهد و بشناسد و قهراً بسازد.

نوع سوم، پرکسیس انسان است نسبت به خودش. انسان خودش را هم میخواهد تجربه کند، تغییر بدهد و بشناسد و بسازد. خیلی کارها که انسان میکند درواقع در خودش عمل میکند، خودش هم فاعل است هم منفعل، در خود تغییر ایجاد میکند و خود را میخواهد اکتشاف کند و خود را میخواهد بسازد.

تا حدودی خیلی مسائلش درست هم هست. یک حرفی در مورد بچه گفته میشود که بچه کوچک همین قدر که به سن یک سالگی میرسد و روی زمین میخیزد یا کمی راه میرود میبینید چقدر خرابکار است؟ بعضی این را حمل میکنند به طبیعت خرابکارانه انسان. به یک استکان میرسد آن را میزند به نعلبکی، نعلبکی را میزند به استکان، هر دو را میریزد در پارچ، آن را میریزد و هرچه که به دستش برسد آرام نمیایستد، دستی به آن میزند، کاری میکند که از نظر ما آن کار خرابکاری است. این در واقع همان حالت پرکسیس است. البته این را روان شناسان هم گفتهاند که این همان حس شناخت است در او، یعنی کاوش. برای ما چون مطلب کاوش شده هست تازگی ندارد (استکان را بزنیم به نعلبکی، خوب میشکند، بارها تجربه کردهایم، این مطلب را