در مکه بوده. چون مرد قوی و مقتدری بود سعودیها از او حساب میبردند. مثل اینکه ملاقاتی با آقای خوانساری هم کرده بود. در مسجد مدینه یک سخنرانی خیلی عالی کرده بود راجع به حضرت زهرا بالخصوص و حتی راجع به مظالمی که نسبت به حضرت زهرا تاریخ کرده و خلفا کردهاند. آقای قمی که با او در دارالتقریب خیلی نزدیک بود میگفت این اخوان المسلمین که او به وجود آورده بود هر کدام اینها مثل یک پاره آتش بودند، درست مثل اسفندی که روی آتش باشد که همین جور جرقه میزند، مرتب میخواستند کاری بکنند و لهذا اینها آن زمان چند ترور مهم کردند، از جمله امام یحیای یمن را ترور کردند. شیخ حسن بنّا خودش به فکر افتاد که یک راهی برای اینها باید جستجو کرد. آن وقتها کانال سوئز در اختیار انگلیسها بود و او برای اینکه اینها اصلًا نمیتوانند آرام بگیرند طرح بیرون راندن انگلیسها از کانال را مطرح کرد. روزی بنّا آمد و گفت:

«مشکل را حل کردم، مسئله کانال، هم راه صحیح و مشروعی است و هم جوانها باید کار کنند.»

آنها به شکل عجیبی فعالیت میکردند. در آن جنگ اول با اسرائیل، اینها فداکاریهایی کردند که فداکاریهای صدر اسلام فراموش شد، منتها این رؤسای عرب خیانت کردند، نامردها، که الآن هم دارند خیانت میکنند. میگفت در یک حمله اینها به پایگاه اسرائیلیها، آنها سیمهای خاردار زیادی کشیده بودند، اینها در حال حمله یک وقت به آنجا رسیدند، وسیلهای نداشتند که از روی آن سیمها عبور کنند، پیشنهاد کردند که افرادی بیایند وسیله شوند، چند نفر آمدند خودشان را انداختند روی سیمهای خاردار و دیگران اینها را پُل قرار دادند و عبور کردند که بدن اینها له شد.

غرض این است که مارکسیسم به همین دلیل که دانش مبارزه است در دنیا موفقیت پیدا کرده است نه به دلیل اینکه منطقش منطق درستی است، به دلیل اینکه برای یک طبقهای راه گشوده، راه مبارزه؛ و لهذا اگر روزی در دنیا مبارزه متوقف بشود، اگر به همان مارکسیسم واقعی یعنی به دنیای بی طبقه برسند، همان روز است که دیگر مارکسیسم هیچ جاذبهای نخواهد داشت، یعنی روز شکست مارکسیسم است.

به هر حال این مسئله مسئله مهمی است و انصافاً هم هر ایدئولوژی باید مکانیسم عمل داشته باشد یعنی باید بر اساس یک انسان شناسی، انسان فردی و انسان اجتماعی، بر اساس شناخت فرد انسان و جامعه انسان، راه تحقق بخشیدن ایدهها را منطقاً نشان بدهد، راه عمل و کوشش را منطقاً نشان بدهد. چنین ایدئولوژی موفق میشود. همین مسئله مکانیسم عمل یک راز بزرگ موفقیت مارکسیسم است.

بحثمان رسید به اول فصل دوم: فلسفه مارکسی، فلسفه مادیگرا.

- از این کتاب، غیر از چهل صفحه اول باز هم میخوانیم؟