بن هارون زنجانی، ابواحمد مهرجانی عوفی، زید بن رفاعة. بعضی دیگر نام افراد دیگری از قبیل ابن مسکویه رازی متوفّی در 421، عیسی بن زرعة متوفّی در 398 (مترجم و فیلسوف) و ابوالوفاء بوزجانی (نابغه ریاضی دان معروف متوفّی در 387) و بعضی دیگر را میبرند ولی بعضی از اینها به اوایل قرن پنجم تعلق دارند، در صورتی که در نیمه دوم قرن چهارم کار اخوان الصفا تا حدودی شناخته بوده است.

ابوحیان توحیدی در سال 373 مرام و عقیده و مسلک و روش اخوان را برای وزیر صمصام الدولة بن عضدالدوله بازگو کرده است و گفته من این رسائل را به استادم ابوسلیمان منطقی سجستانی عرضه کردم و او درباره آنها اظهار نظر کرد. علیهذا میبایست این رسائل در حدود نیمه قرن چهارم تألیف شده باشد و به همین جهت با اینکه تاریخچه اخوان در دست نیست باید آنها را از طبقه چهارم یعنی هم طبقه با شاگردان فارابی به شمار آوریم.

اخوان الصفا که میان عقل و دین، فلسفه وشریعت، جمع کردهاند و آندو را مکمل یکدیگر میدانند، در روش فلسفی خود تمایل فیثاغورسی دارند، بر اعداد زیاد تکیه میکنند و در جنبه اسلامی، تمایل شدید شیعی و علوی دارند.

طبقه پنجم

1. ابوسلیمان، محمد بن طاهر بن بهرام سجستانی، معروف به ابوسلیمان منطقی.

شاگرد یحیی بن عدی منطقی بوده است و بنا بر نقل ابن القفطی در تاریخ الحکماء نزد ابوبشر متی نیز تحصیل کرده است. علی الظاهر آغاز تحصیلش در نزد ابوبشر بوده و بعد در نزد یحیی بن عدی ادامه داده است.

ابوسلیمان شاگردی دارد به نام ابوحیان توحیدی که از فضلا و ادبا و نویسندگان بنام جهان اسلام است و کتابهای نفیسی دارد به نامهای: المقابسات، الامتاع و المؤانسة، الصدیق و الصداقة. ابوحیان در کتابهای خود فراوان از استادش یاد کرده و افاضات او را بازگو کرده است.

ابن الندیم و ابن القفطی و ابن ابی اصیبعه همه از ابوسلیمان یاد کردهاند ولی بهطور مختصر، و البته ابن القفطی مفصلتر بحث کرده است. جامعترین بحث درباره ابوسلیمان همان است که مرحوم محمد قزوینی در جلد دوم بیست مقاله (صفحات