زور میتواند بشر را وادار کند که به زبان از گفته خویش برگردد ولی فکر بشر هرگز تسلیم نمیشود مگر وقتی که با نیروی منطق و برهان مواجه گردد.

قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین [1].

«دلیل خویشتن را بیاورید اگر راستگو هستید».

سومین مرحله تسلیم، تسلیم قلب است. حقیقت ایمان تسلیم قلب است، تسلیم زبان یا تسلیم فکر و عقل اگر با تسلیم قلب توأم نباشد ایمان نیست. تسلیم قلب مساوی است با تسلیم سراسر وجود انسان و نفی هرگونه جحود و عناد.

ممکن است کسی در مقابل یک فکر، حتی از لحاظ عقلی و منطقی تسلیم گردد ولی روحش تسلیم نگردد. آنجا که شخص از روی تعصب، عناد و لجاج میورزد و یا به خاطر منافع شخصی زیر بار حقیقت نمیرود، فکر و عقل و اندیشهاش تسلیم است اما روحش متمرّد و طاغی و فاقد تسلیم است و به همین دلیل فاقد ایمان است، زیرا حقیقت ایمان همان تسلیم دل و جان است.

خدای متعال میفرماید:

یا ایها الّذین آمنوا ادخلوا فی السّلم کافّة و لا تتّبعوا خطوات الشّیطان [2].

«ای کسانی که ایمان آوردهاید، در قلعه سلم داخل شوید و گامهای شیطان را پیروی نکنید.»

یعنی روحتان با عقلتان جنگ نکند، احساساتتان با ادراکاتتان ستیز ننماید.

داستان شیطان که در قرآن کریم آمده است نمونهای از کفر قلب و تسلیم عقل است. شیطان خدا را میشناخت، به روز رستاخیز نیز اعتقاد داشت، پیامبران و اوصیاء پیامبران را نیز کاملا میشناخت و به مقام آنها اعتراف داشت، در عین حال خدا او را کافر نامیده و دربارهاش فرموده است:

و کان من الکافرین [3].

«و از کافران بود».