باید توجه داشت که «آزمایش» خدا برای نمایان ساختن استعدادها و قابلیتها است. نمایان ساختن یک استعداد همان رشد دادن و تکامل دادن آن است. این آزمایش برای پرده برداشتن از رازهای موجود نیست؛ بلکه برای فعلیت دادن به استعدادهای نهفته چون راز است. در اینجا پرده برداشتن، به ایجاد کردن است.

آزمایش الهی، صفات انسانی را از نهانگاه قوّه و استعداد به صفحه فعلیت و کمال بیرون میآورد. آزمایش خدا تعیین وزن نیست، افزایش دادن وزن است.

با این توضیح روشن میگردد که آیه یاد شده مبین همین حقیقت است که دنیا، پرورشگاه استعدادها و دار التربیه انسانهاست.

ریشه اعتراض

با تفسیری که از ماهیت مرگ نمودیم، بیپایه بودن اعتراضها برملا میگردد. در حقیقت، این اعتراضها از نشناختن انسان و جهان، به عبارت دیگر، از یک جهانبینی ابتر و ناقص پیدا میشود.

الحق اگر مرگ پایان زندگی باشد، دیگر میل و آرزوی جاویدان ماندن فوق العاده رنج آور است و چهره مرگ در آینه اندیشه روشن و دورنگر انسان بینهایت وحشتزاست.

اینکه برخی از افراد بشر حیات و زندگی را لغو میپندارند بدین جهت است که آرزوی جاوید ماندن دارند و این آرزو را غیر قابل تحقق میپندارند. اگر آرزو و میل به جاوید ماندن نبود، حیات و زندگی را لغو و بیهوده نمیدانستند هر چند منتهی به نیستی مطلق گردد؛ حداکثر این است که آن را یک خوشبختی موقّت و یک دولت مستعجل میشناختند؛ هرگز فکر نمیکردند که نیستی از چنین هستی بهتر است، زیرا فرض این است که عیب این هستی کوتاهی آن است، عیبش این است که به دنبال خود نیستی دارد؛ پس همه عیبها از ناحیه نیستی و کوتاهی پدید میآید و چگونه ممکن است که اگر بجای آن مقدار محدود هستی نیز نیستی میبود بهتر بود؟!

آری، اکنون در خود آرزوی جاوید ماندن را مییابیم و این آرزو فرع بر تصور جاوید ماندن است؛ یعنی تصوری از جاودانگی و زیباییش و جاذبهاش داریم و این جاذبه در ما آرزویی بزرگ بوجود آورده است که برای همیشه بمانیم و برای همیشه از موهبت حیات، بهرهمند گردیم.

اگر یک سلسله افکار ماتریالیستی به مغز ما هجوم آورد که این اندیشهها و