به روی انسان باز شود، از درون خودش تمام عالم [را شهود میکند.] درون انسان دروازهای است به روی همه هستی و همه جهان، چون از اینجا این در به روی حق باز میشود و حق را که انسان ببیند همه چیز را میبیند. حافظ در اینجا خیلی شاهکار به خرج داده، یکی آن غزل معروفش است که میگوید:

«قدح باده» بدون شک یعنی قلب خودش، یعنی پیر مغان در قلب خودش مطالعه میکرد.

پاسخ: نه، چون خدا در صدف کون و مکان نیست، دل هم خارج از صدف کون و مکان است.